تحليل تعيين كننده‌هاي الگوهاي رفتار مردم محلي با جنگل (مورد مطالعه: جنگل‌نشينان دهستان کوهسالان مریوان)

این تحقیق پیمایشی با هدف بررسی عوامل اثرگذار بر الگوهای رفتاری روستائیان با جنگل در دهستان کوسالان از توابع شهرستان سروآباد در استان کردستان به انجام رسید. برای این منظور تعداد 324 نفر از 4 روستای دهستان مذکور براساس روش نمونه¬گیری چند مرحله‌ای انتخاب گردید. برای گردآوری داده¬ها از پرسشنامه¬ای استفاده شد که روایی محتوایی آن با استفاده از نظرات متخصصان و کارشناسان تأمین گردید. برای ارزیابی پایایی مقیاس‌های پرسشنامه از ضریب آلفا کرونباخ استفاده گردید که نتایج حاصله نشان از پایایی مقیاس‌های پرسشنامه در سطح مناسب داشت. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. مهمترین یافته¬های تحقیق حاضر به شرح زیر بود: در منطقه مورد مطالعه 5 الگوی رفتاری بین روستائیان شناسایی گردید. این الگوها شامل رفتار سنت¬گرایانه (6/31 % از حجم نمونه) رفتار انفعال¬گرایانه (5/26 %)، رفتار محیط زیست¬گرا (4/20 %)، رفتار حداکثرگرای اقتصادی (1/11 %) و الگوی رفتاری بهینه¬گرای اقتصادی (5/%10) هستند. براساس یافته¬ها غالب¬ترین الگوی رفتاری موجود در منطقه الگوی رفتاری سنت¬گرایانه است. یافته¬های حاصل از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که بطور کلی متغیرهای زیر به ترتیب بیشترین تأثیر را برالگوی رفتاری ساکنان محلی در زمینه برخورد با جنگل دارند: 1)نگرش فرد نسبت به جنگل؛ 2) دیدگاه فرد نسبت به وضعیت جنگل روستای خود در مقابسه با سایر روستاها؛ 3) میزان فشار اجتماعی از سوی نظام اجتماعی و هنجارهای آن برروی افراد؛ 4) میزان اهمیت جنگل برای ساکنین محلی؛ 5) میزان تنوع فعالیت‌های اقتصادی و زندگی ساکنین محلی؛ 6) سطح سواد فرد؛ 7) میزان وابستگی فرد به جنگل. یافته¬های حاصل از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که برای بررسی رفتار ساکنان محلی با جنگل اگر فقط برروی فرد تمرکز کنیم به نتایج واقع بینانه¬ای دست پیدا نخواهیم کرد. رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که روستای محل زندگی و ویژگی¬های آن (حداقل در منطقه مطالعه شده) به میزان تقریباً 20% بر الگوهای رفتار فرد با جنگل اثرگذار است. به عبارتی دیگر نوع رفتار فرد با جنگل تا حدود 20% بستگی به ویژگی¬های نظام اجتماعی، هنجارهای نظام اجتماعی، شرایط اقتصادی جامعه روستایی و نحوه ارتباط افراد در داخل نظام اجتماعی با یکدیگر دارد. مطالعه حاضر نشان داد که تأثیر ویژگی‌های اجتماعی- فرهنگی و اکولوژیکی روستا در تعیین الگوی رفتاری ساکنان روستا با جنگل معنادار بوده (R2=0/19) و اگرچه کمتر از تأثیر متغیرهای اقتصادی- اجتماعی فردی (R2=0/27) و نیز ابعاد نگرشی و گرایش فردی(R2=0/23) افراد است، اما با اینحال یک فاکتور اثرگذار و مهم در مطالعات رفتار انسان با جنگل است. براساس مطالعه حاضر می¬توان نتیجه گرفت که برای بررسی رفتار انسان‌ها با جنگل بایستی رفتار را در چند سطح مورد برررسی قرار داد و صرفاً سطح فردی کافی نیست. اگرچه متغیرهای سطح فردی اثر زیادی بر نوع الگوی رفتاری فرد در رابطه با جنگل دارند، اما تنها تمرکز برروی سطح فرد باعث خواهد شد تا تصویر مناسبی از الگوی رفتاری خود با جنگل به دست نیاید. این مطالعه نشان داد که نقش متغیرهای سطح روستا و ویژگی¬های اقتصادی-اجتماعی، فرهنگی و اکولوژیکی روستا نیز بر نوع مدل رفتاری فرد با جنگل بسیار اثرگذار بوده و بایستی مورد توجه قرار گیرد. در پایان نیز برای بهبود رفتار ساکنان محلی با جنگل پیشنهادهایی ارائه شده است.