تبیین مدل فرار مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

مالیات‌ به دلیل اهمیت آن در تأمین مخارج عمومی و آثار اقتصادی که به همراه دارد، همواره مورد توجه اقتصاددانان بوده است. با این وجود، این بخش از درآمدها در ایران به لحاظ تأمین مالی و ابزار سیاست¬گذاری از جایگاه مناسبی برخوردار نمی‌باشد. یکی از دلایل شکاف بین عملکرد مالیات و سطح بالقوه آن، وجود پدیده فرار مالیاتی بخصوص در، درآمد اشخاص حقوقی است. هدف تحقیق حاضر تبيين مدل این پدیده به روش گرندد تئوري و از طریق مصاحبه عمیق با خبرگان این موضوع (مدیران مالی شرکتها، مدیران ستادی و صفی سازمان امور مالیاتی و مدرسین مالیاتی) است. این تحقیق با انجام 12 مصاحبه به روش گلوله برفی به اشباع رسید. با توجه به سطوح مختلف پدیده فرار مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی تلاش شده تا مدلی جامع از کلیه عوامل تعیین کننده در هر یک از این سطوح شناسایی گردد. بر اساس نتایج به دست آمده از مصاحبه ها علت اصلی پدیده فرار مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی عبارتند از: عدم گسترش فرهنگ مالیاتی در جامعه، عدم شفافیت اطلاعات مالی شرکتها، عدم کارایی نظام مالیاتی، پیچیدگی قوانین و مقررات مالیاتی و معافیتهای متنوع مالیاتی، تورم و بیکاری و نبود سیستم اطلاعاتی جامع و کارآمد. با توجه به مصاحبه ها، با شروع پدیده فرار مالیاتی به دلایل فوق، مهم ترین بسترهای لازم عبارتند از: نبود فضای مناسب کسب وکار، عدم وجود سیستم نظارتی و اجرایی قوی بر شرکتها، عدم وجود سیستم مدیریتی قوی و نبود اعتماد عمومی در جامعه. همچنین بر اساس نظر خبرگان مهمترین راهبردهای جلوگیری از فرار مالیاتی عبارتند از: ایجاد بانک اطلاعاتی جامع برای شرکتها، فرهنگ سازی مالیاتی، اصلاح قوانین مالیاتی و کاهش گستردگی معافیت های مالیاتی، کنترل تراکنش‌های بانکی شرکت‌ها و ایجاد اعتماد در مردم از سوی دولت و ... . همچنین مهمترین پیامدهای فرار مالیاتی نیز عبارتند از: توزیع ناعادلانه درآمد و ثروت در جامعه، کاهش سطح شفافیت اقتصادی و کاهش درآمدهای دولت و سطح رفاه عمومی جامعه. در نهایت مدل بدست آمده از مصاحبه ها به تایید 2 نفر از مشارکت کنندگان و 2 متخصص حرفه ای و دانشگاهی رسید. واژگان کليدي: تبيين مدل، درآمد اشخاص حقوقی، فرار مالیاتی، گراندد تئوري، مالیات