اثر آموزش مهارتهای خودتنظیمی بر الگوهای روزانه و هفتگی توجه، حافظه و ریاضی با توجه به ریتم های شبانه¬روزی در دانش¬آموزان دوره متوسطه

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثر آموزش مهارتهای خودتنظیمی بر الگوهای روزانه و هفتگی توجه، حافظه و ریاضی با توجه به ریتم های شبانه¬روزی در دانش¬آموزان دوره متوسطه انجام شد. این پژوهش در قالب دو مطالعه انجام گردید. در مطالعه اول روش پژوهش همبستگی بود. جامعه آماری دانش-آموزان دختر پایه یازدهم علوم انسانی شهر خدابنده در سال تحصیلی 1397-1396 به تعداد 167 نفر در هشت کلاس بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای دو کلاس 22 و 23 نفری از یک مدرسه جمعاً 45 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند، مدت دو هفته به صورت چرخشی در دو نوبت صبح (8، 30/9 و 11) و بعد از ظهر (13، 30/14 و 15/16) مورد آزمون قرار گرفتند. برای سنجش نوع تیپ زمانی از پرسش نامه هورن و استبرگ 1976، برای سنجش توجه، حافظه و ریاضی به ترتیب از فرم های موازی آزمون d2، فرم های موازی حافظه¬کلامی و آزمون فرم های موازی ریاضی محقق ساخته استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل واریانس¬آمیخته استفاده گردید. نتایج نشان داد: بین کارآیی توجه دانش آموزان در ساعت¬های مختلف روز (005/0 > Pو 99/36 = F) و روزهای مختلف هفته تفاوت معنی¬دار وجود داشت (037/0 = Pو 62/2 = F). به¬طوری که کارآیی توجه در ساعت 30/9 صبح در بالاترین و ساعت 13 در پایین ترین سطح بود. همچنین کارآیی توجه در روزهای شنبه و سه¬شنبه در بالا ترین و روز چهار¬شنبه در پایین ترین سطح قرار داشت. تفاوت کارآیی توجه بین تیپ های زمانی صبحگاهی، میانی و عصرگاهی معنی¬دار نبود (285/0 = Pو 29/1 = F). تفاوت کارآیی توجه تیپ های زمانی صبحگاهی، بینابینی و عصرگاهی در ساعات مختلف روز(اثر تعاملی تیپ های زمانی و ساعات روز) معنی¬دار بود (005/0 > P و 8/16 = F). بین کارآیی حافظه¬کاری دانش¬آموزان در ساعت¬های مختلف روز (017/0 = Pو 82/2 = F)، و رو¬ز¬های مختلف هفته (005/0 > P و 8/16 = F) تفاوت معنی-دار وجود داشت. بیشترین کارآیی در ساعت 15/16 بود. کارآیی حافظه روز یکشنبه در بالاترین و روز سه شنبه در پایین ترین سطح قرار داشت. تفاوت کارآیی حافظه¬کاری بین تیپ¬های¬زمانی صبحگاهی، میانی و عصر¬گاهی معنی دار نبود (742/0 = Pو 301/0= F). کارآیی حافظه¬کاری دانش آموزان بر حسب تیپ¬های¬زمانی صبحگاهی، بینابینی و عصرگاهی در ساعات مختلف روز(اثر تعاملی تیپ های زمانی و ساعات روز) متفاوت بود (001/0 = Pو 06/3 = F). به طوری که بهترین کارآیی برای گروه عصرگاهی در ساعت 15/16 و برای گروه صبحگاهی در ساعت 30/8 دیده شد. بین کارآیی ریاضی دانش آموزان در ساعت های مختلف روز تفاوت معنی¬داری وجود داشت (001/0 = Pو 215/4 = F). حداکثر کارآیی ریاضی ساعت 11 و حداقل کارآیی در ساعت 13 وجود داشت. ولی بین کارآیی ریاضی در روزهای مختلف هفته تفاوت معنادار نبود. تفاوت کارآیی ریاضی بین تیپ های زمانی صبحگاهی، میانی و عصر گاهی معنی¬دار بود (004/0 = Pو 71/2 = F). کارآیی ریاضی دانش آموزان بر حسب تیپ های زمانی در ساعات مختلف روز(اثر تعاملی تیپ های زمانی و ساعات روز) تفاوت معنی¬دار بود (005/0 > Pو 028/3 = F). براساس نتایج پژوهش¬ها میل به صبحگاهی و عصرگاهی بودن بیشتر تحت تاثیر الگوی زندگی است تا نوع تیپ زمانی پس تربیت افراد خود¬تنظیم¬گر راهگشا خواهد بود. در مطالعه دوم روش پژوهش نیمه تجربی با طرح گروههای کنترل نابرابر بود. دو کلاس انتخاب شده در مطالعه اول در گروههای آزمایش و گواه قرار گرفتند. برای سنجش عملکرد ریاضی، حافظه و توجه از آزمونهای سنجش حافظه کلامی، ریاضی و آزمون d2 با فرمهای موازی استفاده شد.گروه آزمایش تحت آموزش راهبردهای خود تنظیمی یادگیری قرار گرفتند، ولی گروه گواه هیچ گونه آموزش راهبردهای خودتنظیمی دریافت نکرد. هر دو گروه قبل از آموزش، بلافاصله بعد از آموزش و مرحله پی¬گیری (چهار ماه بعد ) مورد آزمون قرار گرفتند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل واریانس استفاده گردید. یافته ها نشان داد گروه آزمایش و گواه در پس آزمون و مرحله پی¬گیری از نظر آزمونهای ریاضی و حافظه تفاوت معنی¬داری داشتند. گروه آزمایش در عملکرد ریاضی و حافظه بعد از چهار ماه برتری خود را حفظ کرده بود. ولی بین گروه آزمایش و کنترل از نظر کارآیی توجه تفاوت معنی دار وجود نداشت.