بررسی میزان بکارگیری مؤلفه های خلاقیت گیلفورد در مجلات فارسی کودکان

چکیده تقویت تفکرخلاق برای رشد فعلی و آینده کودک و جامعه ضروری است و ادبیات کودک می¬تواند نقش مهمی را در پرورش مهارت‌های تفکر و خلاقیت داشته باشد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان به‌کارگیری مؤلفه‌های خلاقیت گیلفورد در مجلات فارسی کودکان صورت گرفت. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش تحلیل محتوا بودکه جامعه آماری آن را محتوای سه گانه (مطالب داستانی، غیرداستانی و تصاویر) شماره¬های منتشر شده 12 مجله معتبر فارسی کودکان و نوجوانان فهرست شده سال در تقسیم بندی شورای کتاب کودک تشکیل می داد. روش نمونه¬گیری به صورت تصادفی طبقه¬ای برای هر یک از انواع سه گانه محتوای مورد بررسی بود که بر این اساس 324 مطلب غیرداستانی، 258 مطلب داستانی، 300 تصویر مطالب داستانی و 338 تصویر مطالب غیرداستانی انتخاب گردید. ابزار گردآوری اطلاعات سیاهه وارسی محقق ساخته¬ای بود که بر اساس مولفه¬های هشت گانه تفکر خلاق گیلفورد شامل: حساسیت به مساله، سیالی، تحلیل¬گری، ترکیب، ارزشیابی، پیچیدگی، ابتکار وانعطاف پذیری تهیه شده بود. روایی ابزار بر مبنای پژوهش¬های پیشین و پایایی آن با ضریب همبستگی درون‌گروهی مورد تایید قرار گرفت. یافته¬های پژوهش نشان داد که میانگین مولفه¬های تفکر خلاق گیلفورد در محتوای مطالب داستانی، غیرداستانی و تصاویر هریک از مجلات متفاوت است. در مطالب داستانی تمام مجلات مورد بررسی حساسیت به مسأله با میانگین 5/7 بود و كمترين ميانگين مربوط به پيچيدگي و پس از آن تركيب است. در مطالب غیرداستانی نیز مشخص شد که میانگین میزان پرداختن به مولفه حساسیت به مساله در بین مطالب غیرداستانی مجلات فارسی کودکان بیش از سایر مولفه¬ها بود و کمترین میزان میانگین نیز به مولفه ارزشیابی تعلق گرفت. همچنین مشخص شد که در تصاویرمجلات مورد بررسی حساسیت به مسأله مؤلفه‌ای بود که بیش از دیگر مؤلفه‌ها به‌کار رفته بود، ضمن اینکه میزان توجه به مولفه-های خلاقیت در تصاویر مجلات کودکان اندک بود. دیگر یافته پژوهش حاضر نشان داد که مولفه¬های تفکر خلاق در تصاویر غیرداستانی بیشتر از تصاویر داستانی به‌کاررفته بود. شناسایی اینکه در مطالب داستانی مجله سه چرخه، در مطالب غیرداستانی، مجله نبات، در تصاویر داستانی، مجله سروش، و در تصاویر غیرداستانی، مجله نبات توانسته بودند نسبت به سایر مجلات به مولفه¬های خلاقیت توجه بیشتری را داشته باشند یا به عبارتی غنی¬تر باشند، دیگر یافته پژوهش حاضر بود. به طور کلی، یافته¬های پژوهش حاضر این نتیجه را به همراه داشت که مجلات کودکان فارسی باید توجه بیشتری به مساله خلاقیت داشته باشند که این مهم با رویکرد فعلی آنان قابل دستیابی نخواهد بود و باید در خط مشی مربوط به انتشار آثار خود تجدید نظر اساسی نموده و تلاش نمایند تا ضمن شناخت موانع موجود در راستای رفع آنها گام بردارند. کلید واژه¬ها: خلاقیت، مولفه¬های تفکر خلاق، گیلفورد، مجلات فارسی کودکان