فهم فرایند کوتوله پروری در سازمان های دولتی ایران: الگویی برخاسته از نظریه داده بنیاد

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی تبیین‌کننده کوتوله‌پروری در سازمان‌های دولتی ایران انجام شده است. روش این پژوهش از نظر هدف، بنیادی بوده و از نظر ماهیت، کیفی است که استراتژی پژوهش، مبتنی بر نظریه‌پردازی داده بنیاد می‌‌با‌شد. جامعه آماری این پژوهش، سه گروه خبرگان دانشگاهی، کارشناسان خبره و مدیران سازمان‌های دولتی آشنا به موضوع کوتوله‌پروری بودند که با نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌‌برفی با 17 مصاحبه عمیق اشباع نظری حاصل شد. جهت گردآوری داده‌ها از مصاحبه نیمه ساختار‌یافته و عمیق استفاده شد. داده‌ها با استفاده از روش کدگذاری سه مرحله‌ای اشتراوس و کوربین (1990) و با نرم‌افزار 2020MAXQDA تحلیل شدند که مجموعاً 90 مفهوم در قالب 20 مقوله فرعی نهایی و 6 مقوله اصلی، مشتمل بر سیاست‌زدگی نظام مدیریت منابع انسانی، مدیریت ویترینی، بی‌ثباتی ساختار سازمانی و ماقبل‌ستیزی مدیران (شرایط علّی)، شایسته‌هراسی، کم‌خونی سازمانی، طرد جانشین‌پروری و سوداگری اداری (پدیده محوری)، ناکارآمدی نظام جذب منابع انسانی، بی‌انگیزگی منابع انسانی مستعد و بی‌توجهی به رشد و بالندگی منابع انسانی (راهبردها/کُنش‌ها)، کوتاه‌نگری مدیران و تعاملات محدود و مبهم (شرایط مداخله‌گر)، زمینه‌های فرهنگی، فردی و اجتماعی (شرایط زمینه‌ای) و بی‌حسی سازمانی، کندذهنی سازمانی، کاهش کارایی و اثربخشی منابع انسانی و نخبه‌ستیزی در سازمان (پیامدها) را در برداشت. در نهایت پس از ارائه الگوی تبیین‌کننده کوتوله‌پروری، درک منطقی از نحوه پیدایش شرایط علّی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، راهبردها/کُنش‌ها و پیامدهای آن، حاصل شد. مدیران در این حالت می‌توانند آسیب‌شناسی درستی از سازمان خود در خصوص آسیب کوتوله‌پروری پیدا کنند، اما به دلیل نبود راهکارهای مقاوم‌سازی، امکان جلوگیری از کوتوله‌پروری و یا مقابله با آن‌ها وجود ندارد. به همین منظور در ادامه، با استفاده از تحلیل مصاحبه‌ها، به صورت همزمان سؤالات مربوط به راهکارهای مقاوم‌سازی در برابر کوتوله‌پروری، مطرح شد و خبرگان به دقت راهکارهای مقاوم‌سازی سازمان‌های دولتی در مقابل کوتوله‌پروری را ارائه کردند که شامل مقوله‌های مدیریت انقلابی و جهادی، شفافیت در فرآیندهای سازمانی، پناهگاه سازمانی، جهت‌گیری حرفه‌ای، نظام جذب و بکارگیری استعدادهای برتر، صمیمیت سازمانی، استحکام روانی و استحکام ساختاری است.