ارزیابی اثرات تغییرات اقلیمی بر تنوع زیستی ماهیان حوضه آبریز دریاچه ارومیه: پیش‌بینی تغییرات در توزیع، تنوع محلی و منطقه‌ای (بتا) ماهیان رودخانه‌ای با مدلسازی داده‌های مکانی و اقلیمی

تغییرات اقلیمی بزرگترین تهدید در حال ظهور برای تنوع زیستی جهانی و عملکرد اکوسیستم‌های محلی است. حوضه آبریز ارومیه یک حوضه داخلی و کلاً ایرانی است و گونه‌هایی را در بر می‌گیرد که برخی از آنها در هیچ کجای دیگری یافت نمی‌شوند، بنابراین یکی از حوضه‌های دارای الویت برای مطالعه جوامع ماهیان تحت تأثیر اقلیم است. در این پژوهش 19 متغیر زیست اقلیمی به همراه داده‌های حضور و شبه عدم حضور ماهیان در رودخانه‌های حوضه آبریز ارومیه برای مدلسازی استفاده شد. برای بررسی رابطه دو به دوی داده‌های مکانی، اقلیمی، حضور ماهی و تنوع بتا از رج‌بندی استفاده شد. برای اندازه‌گیری خودهمبستگی مکانی، ضریب موران برای گونه‌ها و پارامترهای زیست اقلیمی محاسبه شد. از بُعد فرکتال نیز استفاده شد که برای کل حوضه ارومیه یک عدد محاسبه نماید. جهت پیش‌بینی حضور ماهی در نقاط نمونه‌برداری شده در حوضه ارومیه با داده‌های زیست اقلیمی زمان حال برای هر گونه، از روش MaxEnt استفاده شد. برای محاسبه تنوع بتا از ماتریس نامشابهت جاکارد استفاده شد. با مدل شبکه عصبی بدست آمده از داده‌های زمان حال، داده‌های زیست اقلیمی دهه‌های آتی در مدل قرار داده شد و مقدار تنوع زیستی برای دهه‌های بعد پیش‌بینی گردید. بیشترین نقاط حضور به گونه Barbus cyri و کمترین تعداد نقاط حضور به گونه Sander lucioperca متعلق بود. ضریب موران برای نیمی از گونه‌ها مثبت و برای نیمی دیگر منفی بود. پراکنش ماهی‌ها الگوی تجمع خوشه‌ای را نشان داد. RDAنشان داد که داده‌های زیست اقلیمی سهم اندکی در واریانس مشاهده شده در تنوع‌های بتا را داشتند و تنوع بتا عمدتاً ناشی از غنای گونه‌ای بود. بعد فرکتال ماهیان آب شیرین حوضه دریاچه ارومیه در حد متوسطی قرار داشت. نقشه‌های پیش‌بینی تنوع برای آینده نشان می‌دهدکه محدوده توزیع گونه‌های ماهیان حوضه آبریز دریاچه ارومیه تحت سناریوهای SSP 126، SSP 245 و SSP 585، طی دوره‌های 2021-2040، 2041-2060 و 2061-2080 تغییر خواهد کرد، به ویژه 2041-2060 و 2061-280 که تنوع گونه‌ها به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. این مطالعه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی از تأثیر اقلیم بر تنوع و تغییرات زمانی و مکانی مؤلفه‌های تنوع بتا در مبحث حفاظت از تنوع زیستی فراهم آورد.