بررسی تاثیر ریسک خشکسالی بر رشد بهره¬وری کل عوامل تولید محصول گندم در ایران

خشکسالی از بلایای طبیعی است که بشر در دوره¬های متفاوت آسیب¬های زیادی را از این پدیده دیده است. از جمله اثرات مستقیم و غیر مستقیمی که این پدیده بر بخش کشاورزی و اقتصاد این بخش دارد، تاثیر آن بر میزان عملکرد و بهره¬وری در این بخش است که به¬تبع آن تاثیرات خود را بر اشتغال و سرمایه¬گذاری برجای می¬گذارد. لذا مدیریت مناسب این پدیده می¬تواند منجر به کاهش اثرات آن شود. به¬منظور مدیریت این پدیده، انجام تحقیقات گسترده و کارآمد در زمینه خشکسالی لازم است تا بتوان آسیب¬های این پدیده را کاهش داد. امروزه، بحث مدیریت ریسک بر مدیریت بحران برتری یافته، چراکه مدیریت ریسک قبل از وقوع خطر انجام می¬شود، ولی مدیریت بحران بعد از وقوع خطر راه¬کارهایی را به¬منظور جبران آسیب¬ها اجرا می¬کند. به¬همین¬منظور، انجام تحقیقاتی لازم است که مدیریت ریسک را جایگزین مدیریت بحران کند. تحقیق حاضر، بررسی تاثیر ریسک خشکسالی بر بهره¬وری کل عوامل تولید، سرمایه¬گذاری و اشتغال را از رهیافت ریسک هیدرولوژی مورد مطالعه قرار داده است. برای این منظور، از دو روش اقتصاد سنجی و شبیه¬سازی مونت¬کارلو تاثیر ریسک بر متغیرهای نامبرده بررسی شد. در ابتدا استان¬های کشور با استفاده از روش دومارتن، به سه طبقه نیمه¬خشک، خشک و مدیترانه¬ای تقسیم گردید و سپس مدل اقتصاد سنجی به¬صورت داده¬های تلفیقی- سری¬زمانی برای دوره زمانی 1379-1388 برای هر طبقه براورد گردید. نتایج مدل¬های براوردشده حاکی از آن بود که در سه¬طبقه موجود، بهره¬وری در طبقه خشک بیشترین آسیب را می¬بیند. اما این موضوع در مورد اشتغال و سرمایه¬گذاری صادق نبود. اما نتایج مربوط به شبیه¬سازی تصادفی بیانگر این بود که در طبقه مدیترانه¬ای بهره¬وری بیشترین آسیب را می¬بیند، در طبقه نیمه¬خشک سرمایه¬گذاری و در طبقه خشک اشتغال بیشترین آسیب¬پذیری را دارد. همچنین نتایج مربوط به شبیه¬سازی سالانه بیانگر این است که شاخص هیدرولوژی خشکسالی به¬مرور زمان و بعد گذر خشکسالی، آسیب¬های خود را بر مناطق مختلف داشته، به¬طوریکه در ابتدا طبقه خشک در سال 1382 بیشترین آسیب را دیده و در سال¬های 1383 و 1386 طبقات مدیترانه¬ای و نیمه¬خشک بیشترین آسیب¬پذیری را داشته¬اند. لذا، به¬منظور مدیریت مناسب¬تر ریسک خشکسالی، برنامه-ریزی¬ها باید به¬تفکیک نیازمندی¬های مناطق مختلف و بر اساس میزان شدت آسیب¬پذیری انجام شود