صور خیال در قصاید سیف فرغانی

سیف فرغانی یکی از شاعران کمتر شناخته شده¬ی زبان و ادبیات فارسی می¬باشد که در اواخر قرن هفتم و دهه¬ی آغاز قرن هشتم می¬زیسته¬است. به سبب هجوم مغول به ایران، وی نیز مانند برخی دیگر از بزرگان علم و ادب، شهر و دیار خود را ترک نمود و مدّتی در تبریز و سپس در آقسرا که جزو ترکیه¬ی فعلی است؛ مقیم گشت. از میان شاعران بزرگ، با سعدی مکاتبه داشته و در قصاید متعدّد به ستایش سعدی و شعر او پرداخته است. از شبـاهت غـزل¬های سیف به غـزل¬های سعـدی کـه بگـذریم؛ در قصیده همچون سعدی عــارفی دنیــا¬دیده، حکیم و مصلح اجتمـاعی است. قـرآن و حدیث را خمیر¬مـایه¬ی شعرش قـرار داده و بـا زبـانی هنری درصدد است تا مسیر حرکت حاکمان را از ستمگری و ناراستی، به عدل و داد و راستی سوق دهد. از آن¬جا که شعر، بدون عنصر خیال، از دایره¬ی شعر بودن، خارج می¬شود؛ ولی، میزان حضور عنصر تخیّل در شعر شاعران متفاوت است. قصاید سیف، در ردیف هنری¬ترین قصاید شعر فارسی است. کمتر بیتی را در آن¬ها می¬توان یافت که از تشبیه و استعاره بی¬بهره باشد. او شعر و خیال را در خدمت اهداف دینی و اجتماعی و عرفانی قرار داده¬است. برجسته¬ترین صور خیال در قصـاید سیف، تشبیه می¬بـاشد که تشبیهـات مفصـل، اضـافه¬تشبیهی، حسی به حسی، مفرد به مفرد و مفروق در انواع خود بالاترین بسامدها را به خود اختصاص داده¬اند و از میان انواع استعاره، مجاز و کنایه بالاترین بسامدها به ترتیب مربوط به استعاره¬ی مصرحه، مجـاز به علاقه¬ی جزء و کل و کنایه¬ی فعل یا مصـدر می¬باشد. در این پایان¬نامه، «انواع صور خیال در قصاید سیف فرغانی» از نظر بیانی، در شش فصل مورد مطـالعه قرار می¬گیرد. فصل اول: تعاریف و کلیّات. شامل: سیر علوم بلاغی، بیان، صور خیال، شرح حال شاعر و ویژگی¬های سبکی و زبـانی شعر وی. فصل دوم: تشبیه. شامل: بررسی انواع تشبیه و جایگاه هر یک در قصاید سیف فرغانی. فصل سوم: موادّ تشبیه. شامل: تحلیل و بررسی موادّ تشبیه از لحاظ عناصر به کار رفته در طرفین تشبیه (مشبه و مشبهٌ¬به) که شامل پانزده بخش می¬باشد که هر بخش نیز چهارده زیر مجموعه دارد. فصل چهارم: استعاره. شامل: بررسی انواع استعاره از لحاظ مصرّحه، مکنیّه و تبعیّه. فصل پنجم: مجاز. شامل: انواع مجاز با توجّه به علاقه¬های آن. فصل ششم: کنایه. شامل: بررسی انواع کنایه از نظر صفت، موصوف و فعل یا مصدر. واژگـان کلیدی: سیف فرغـانی، شعر، صور¬خیال، تشبیه، موادّ تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه.