بررسی تحليلی صادرات و واردات بین‌المللی کشور در توسعه پيوندهای اقتصادی بر اساس رويکرد ژئوپليتيک (مورد مطالعه: صادرات و واردات ايران با کشورهای حوزه دريای مازندران با تاکيد براعضای سازمان همکاری اکو)

تحقیق حاضر کوششی در جهت بررسی وضعیت صادرات و واردات بین‌المللی کشور بر اساس رویکرد ژئوپلیتیکی میباشد. مطابق با سوالات پژوهش به پارامترهایی نظیر سیاست‌هاي وارداتی، قیمت‌گذاري، سیاست‌هاي صادراتی دولت، قوانین تجاري و مالی در زمینه صادرات و واردات توجه دارد. همچنین به میزان صادرات و واردات در فاصله زمانی سال‌هاي 1372 تا 1392 و به بررسی تغییر و تحول واردات و صادرات بین‌المللی بعد از سال 1382 به دلیل اهمیت موضوع توجه شده است. همچنین با به کارگیري مدل جاذبه، تأثیر کلان اقتصادي توسعه تجارت در ایران بر رشد تولید ناخالص داخلی، رشد بهرهوري کل، رشد بهره‌وري صادرات، واردات و توسعه و رفاه اقتصادي بررسی می‌شود. داده‌هاي آماري مستقیما از اتاق بازرگانی جمهوري اسلامی ایران گرفته شده است. داده‌هاي مربوط به تولید ناخالص داخلی، جمعیت و سایر متغیرهاي مدل جاذبه از آمارهاي مالی بین‌المللی، سازمان ملل متحد، سازمان تجارت جهانی، منبع بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول به دست آمده است. در قسمت اول پژوهش، کلیات، تعاریف، و معیارهاي اندازه‌گیري تجارت به همراه مبانی نظري و ادبیات اقتصادي موضوع ارائه می‌شود. در قسمت دوم با توجه به مطالعات تجربی در کشورها با رویکرد منطقه گرا و دسترسی به اطلاعات، مدل مناسب براي اندازه‌گیري بر جریان‌هاي تجاري انتخاب می‌گردد. موقعیت جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران و دسترسی به آبراهه‌هاي بین‌المللی، آن‌را واسطه‌اي مابین دو منطقه مشحون از انرژي در جهان یعنی خلیج فارس و دریاي مازندران و یکی از قطب‌هاي بالقوه صادرات قرار داده است. جمهوری اسلامی ایران می‌بایست در رابطه با تجارت خارجی جهت‌گیري‌هاي خود را به نحوي تغییر دهد تا صادرات کالاهاي مصنوع به ویژه محصولات ماشینی، تجهیزات الکترونیکی، صنایع سبک و نساجی و محصولات با فناوري پیشرفته ارتقا یابد. براي رسیدن به اهداف بلندمدت در توسعه صادرات غیرنفتی با بررسی و کنکاش دقیق فرصت‌ها و تهدیدهاي پیش روي اقتصاد ایران در حوزه جهانی شدن می‌توان به رفع محدودیت‌ها و ضعف‌هاي موجود در زیرساخت‌هاي اقتصادي کشور مرتبط با صادرات پرداخت و با گرایش به تولید صادرات‌گرا، مهارت‌هاي لازم را براي صادرات موفق با در نظر گرفتن مزیت‌هاي اقتصاد ایران و با توجه به آزادسازي تجارت جهانی، در چارچوب برنامه‌هاي توسعه ارتقا بخشید. در انتها پس از برآورد، بحث در مورد نتایج، ارائه راهکارها و سیاست‌هاي اقتصادي تجارت خارجی، به ویژه در راستاي جهش در توسعه صادرات و دگرگونی رو به رشد در پرتو تحول اقتصادي، شرایط تجارت دوجانبه ایران با اعضاي اکو مناسب تشخیص داده شده است. تراز تجارت ایران با این کشورها مثبت است. از سوي دیگر شرایط تجاري ایران با حوزه خزر براي رسیدن و حفظ کردن تراز مثبت تجاري در مقایسه با اعضاي همکاري اکو مناسب‌تر است. در مورد به کارگیري معادله گرانش احتمالاً تولید ناخالص داخلی بالاي روسیه موجب مثبت شدن شاخص‌هاي تولید ناخالص شده است. بنابراین در تجارت دوجانبه منطقه‌اي جمهوري اسلامی ایران نگرش به کشورهایی همانند روسیه می‌تواند حائز اهمیت باشد.