جایگاه محصولات ارگانیک در سبد مصرف آتی خانوارها و سازه¬های موثر بر آن

بازار محصولات كشاورزي در ايران همواره با مشکلات و موانع ساختاري متعددی روبرو بوده که بخش عمده‌اي از اين مشكلات مربوط به ساختار نامناسب بازار محصولات کشاورزی و عرضه و تقاضای آن می‌باشد. با وجود تلاش‌هاي انجام شده توسط دولت در جهت اصلاح اين ساختار، بازدهي مناسب و نتايج مورد انتظار در اين بخش حاصل نشده است، به گونه‌اي که علي رغم صرف هزينه‌هاي بسيار توسط دولت براي تنظيم بازار و تعيين قيمت نهاده‌ها و محصولات کشاورزی، تولیدکنندگان در بخش توليد و توزيع و در پي آن مصرف‌کنندگان همواره با مشکلات فراواني روبرو بوده‌اند. در راستای این مباحث و در پی رفع و کاهش این مشکلات، بورس کالای ایران (IME) در مهرماه سال 1386 با تلفیق بورس کالای کشاورزی و بورس فلزات، شروع به فعالیت نمود. یکی از اهداف بورس کالا کنترل قیمت و جلوگیری از نوسانات ناخواسته با استفاده از ابزارهای مالی مشتقه و معاملات قانونمند در بورس کالا می‌باشد. اما تجربه فعالیت چند ساله بورس کالا در ایران نشان می‌دهد که رونق معاملات کالاهای کشاورزی در این بورس طبق انتظارات نبوده است. از این رو در این مطالعه عوامل مؤثر بر تعیین و کشف قیمت چهار محصول اصلی (گندم، جو دامی، کنجاله سویا و ذرت) معامله شده در بورس کالای ایران و نوسانات قیمتی آن‌ها با استفاده از داده‌های هفتگی، از مهرماه سال 1386 تا آذر سال 1390، مورد بررسی قرار گرفته است. عوامل مؤثر بر قیمت کالاهای کشاورزی معامله شده در بورس شامل: قیمت بازار آزاد ایران، قیمت بورس کالای شیکاگو، نرخ ارز و قیمت نفت خام ایران در نظر گرفته شده است. برای محاسبه نوسانات از روش GARCH و همچنین برای بررسی اثرات متقابل متغیرها از الگوی VAR استفاده شده است. در نهایت با استفاده از داده‌های مقطعی و با استفاده از الگوی ANP به دسته‌بندی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر تعیین و کشف قیمت کالاهای کشاورزی معامله شده در بورس کالای ایران پرداخته شده است. در مجموع نتایج مطالعه نشان می‌دهد که تغییرات قیمت نفت خام ایران اثر معنی‌دار و قابل توجهی در تغییرات قیمت کالاهای معاملاتی در بورس کالای ایران نداشته اما تغییرات نرخ ارز اثرات معنی‌دار و قابل توجهی بر این بازار برجای گذاشته است. نتایج الگوی ANP نیز عنصر واردات را اصلی‌ترین عامل مؤثر بر تعیین قیمت کالاهای کشاورزی در بورس کالا معرفی می‌کند.