رسانه¬ای شدن «‌فناوری¬های نو » در ایران: شکاف¬¬های شناختی کنشگران اصلی در بازنمایی بیوتکنولوژی در برنامه¬های تلویزیونی

پژوهش حاضر به دنبال شناسایی وضعیت بازنمایی و رسانه‌ای شدن بیوتکنولوژی در ایران و نیز شکاف‌های شناختی میان کنشگران اصلی در این فرایند است. شواهدی مبنی بر وجود مشکل در فرایند رسانه‌ای شدن علم و فناوری در ایران، بررسی سطح رسانه‌ای شدن علم و فناوری در ایران و نحوة تعامل کنشگران و برهم‌کنش چارچوب‌های ذهنی آنها در جریان ساخته شدن چارچوب‌های رسانه‌ای را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. به این منظور، در بخش اول این تحقیق متون تلویزیونی مربوط به بیوتکنولوژی در تلویزیون ج.ا.ا در سه قالب سریال، مستند و خبر با روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و با استفاده از روش تحلیل کیفی چارچوب و تکنیک‌های تحلیل مضمونی و تحلیل نشانه‌شناختی تحلیل شدند. در بخش دوم، داده¬های حاصل از مصاحبة عمیق نیمه‌ساخت‌ یافته با سه کنشگر اصلی شامل دانشمندان، روزنامه‌نگاران علم و عموم مراقب که با نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند و گلوله‌برفی انتخاب شده بودند، تکنیک تحلیل مضمونی مورد تحلیل قرار گرفت. تحلیل متون تلویزیونی در مرحلة اول حاکی از رسانه‌ای شدن ناقص بیوتکنولوژی است. عمومیت یافتن به دلیل عدم ترجمة علم به زبان عموم اتفاق نیفتاده است. چارچوب‌های رسانه‌ای متکثر شده‌اند ولی روابط میان کنشگران به تساوی میل نکرده و مباحث انتقادی مربوط به بیوتکنولوژی در تلویزیون مطرح نشده است. طبق یافته‌های بخش مصاحبه، رسانه‌ای شدن ناقص، پیامد وجود دو شکاف شناختی عمده است. اول، شکاف «ترجمة علم به زبان عموم» که ناشی از فقدان درک درست روزنامه‌نگاران از درک عموم از علم و فناوری است و دوم، شکاف «تصور کنشگران از مخاطبان بیوتکنولوژی» که دیده نشدن عامة مردم به عنوان مخاطب بیوتکنولوژی، عدم تطبیق محتوای تولید شده توسط روزنامه‌نگاران علم با نیازهای مخاطبان و فقدان منبع شناخت قابل اتکا از مخاطبان برای روزنامه‌نگاران علم و دانشمندان از مهمترین دلایل بروز این شکافند. دیدگاه هر سه کنشگر در مورد نسبت عموم با علم بر مدل «کمبود درک عموم از علم» منطبق است، هر چند شواهدی از تمایل عموم به «مشارکت در علم و فناوری» نیز وجود دارد که به نظر می¬رسد ریشه در ماهیت ایدئولوژیک علم و فناوری، بالا به پایین بودن فرایند سیاست‌گذاری و اولویت‌دهی به آن در ایران باشد.