چیستی و چگونگی تحقق ضرر معنوی و شیوه ی جبران آن در فقه و قوانین موضوعه

مسئولیت مدنی یکی از بخش های مهم حقوق مدنی است بحث خسارات معنوی و مصادیق مختلف آن و روش محاسبه و جبران ضررهای معنوی و در نهایت رویه محاکم قضائی در مقام رسیدگی به دعاوی راجع به این گونه خسارات از موضوعات جالب و در عین حال نسبتاً پیچیده علم حقوق و تحقیقات حقوقی است.. لذا پرداختن به اين موضوع و دست‌يابي به راه‌كارهاي آن از اهميت خاصي برخوردار است. علی رغم وجود زمینه های مناسب در متون فقهی امامیه چون قاعده ی لاضرر و قوانین موضوعه ج.ا. ایران، جهت امکان جبران خسارات معنوی هنوز اکثریت قریب به اتفاق محاکم از صدور حکم در مورد دعاوی به خواسته خسارات معنوی خودداری می نمایند در صورتی که متون قانونی فعلی و بر نظریه مورخه 5/9/64 شورای نگهبان (در رابطه با تبصره 1 ماده 30 قانون مطبوعات) پافشاری می کنند، به اندازه کافی روشن نمی باشد و موجبات احقاق حقوق بسیاری از خسارت دیدگان که در قلمرو حقوق معنوی زیان های جبران ناپذیری تحمل کرده اند کاملاً فراهم نیست. لذا برای دست یابی به موضع حقوق اسلام و ایران بایسته است که مفهوم ومصادیق و مبانی مسئولیت که ریشه فقهی و سنتی دارد و حقوق معنوی و روش های حمایت و جبران آن در ساختمان حقوقی اسلام مورد مطالعه قرار گیرد. وضمن نقد، رویه های قضائی مربوط به خسارات معنوی را مدلل سازیم. طبیعی است که مقاومت در مقابل این خواست منطقی جامعه نوعی امتناع از احقاق حق محسوب می گردد و مالاً ضایعات بسیاری را به دنبال خواهد داشت. بي‌توجهي نسبت به اين گونه خسارات در نظام حقوقي مبتني بر اسلام، با روح و قوانين اسلامي مغايرت دارد و آن را غير عادلانه و غيركار آمد جلوه مي‌دهد و موجب تضييع حقوق اشخاص مي‌شود. طبیعی است که مقاومت در مقابل این خواست منطقی جامعه نوعی امتناع از احقاق حق محسوب می گردد و مالاً ضایعات بسیاری را به دنبال خواهد داشت. کوشش ما بر این است که جهت اثبات این ادعا علاوه بر تبیین متون قانونی موجود، نقطه نظرات فقهاء عظام را نیز مطرح و در حد توان بررسی نماییم و حتی المقدور در هر مورد استنتاج های که به نظر می رسد مفید فایده ی اهل نظر باشد ارائه تا موافقان را علامت طی طریق و مخالفان را انگیزه ای جهت نقد و ارائه دیدگاه های ارجح باشد. واژگان کلیدی: خسارات معنوی، جبران ضرر معنوی، مصادیق خسارات معنوی، فقه(امامیه)، حقوق ایران،(قوانین موضوعه)