فهم وجوه تفارق و نشابه ابرمرد نیچه و انسان کامل اقبال لاهوری

در این نوشتار «ابرمرد» نیچه و «انسان کامل» اقبال لاهوری بررسی و مورد مقایسه قرار گرفته است؛ تا وجوه افتراق و اشتراک آنها هویدا گردد. هر دو فیلسوف رویکردی نو و بدیع به «انسان آرمانی» دارند . ابرمرد نیچه برای اوّلین بار توسط خود او بیان گشته است . انسان کامل تعبیری است که در سپهر اندیشة اسلامی نخست بار توسط محی الدّین عربی مورد نظریه پردازی واقع شده است. تا قبل از قرن ششم و هفتم قمری این مفهوم در متون اسلامی مطرح نبوده است. با این وجود اقبال نیز در تبیین مفهوم انسان کامل به شیوة تقلیدی صرف عمل نکرده، بلکه به گونه ای تأسیسی، تاریخ اندیشیدن دربارة انسان کامل را توسعه و تعالی بخشیده یا به بیان بهتر به معراج برده است. توجه و علاقة اقبال به نیچه و شباهت های انسان آرمانی آنها سبب شده تا عدّه ای به اشتباه این دو مفهوم را یکی انگارند. نیچه از مطرح ترین فیلسوفان معاصر غرب درایران و اقبال، شناخته شده ترین فیلسوف معاصر مسلمان درغرب است. «ابرمرد» و «انسان کامل» دایرمدار و مهم ترین حاصل فکری آنهاست . مقالة حاضر سعی کرده است تا رئوس اصلی اندیشة این دو فیلسوف را که در انسان موعود و آرمانی آنها طرح می شود و اجماع نظر بیشتری در موردشان وجود دارد را قیاس کند .