تحلیل ساختاری و مضمونی نمایشنامه های بهمن فرسی

بهمن فرسی یکی از پیشروان نمایشنامه¬نویسی و ادبیات نوین در ایران، با تلفیقی از ساختار نمایشنامه¬های کلاسیک و تئاتر نوین، دست به خلق آثاری نو و تجربه¬ای تازه در دوران خود زده است. پژوهش حاضر با تأکید بر جلوه‌های ساختاری و مضمونی این نمایشنامه¬ها؛ به‌مثابه شکل نوینی از پردازش نمایشی، در پی دنبال کردن مسیری است که به‌زعم نگارنده نتیجه¬ی نگرشی خاص در فرم و محتواست. بدین منظور پایان¬نامه¬ی حاضر ضمن سیری کوتاه در تاریخ نمایشنامه-نویسی ایران، معرفی اجزای ساختاری نمایشنامه، معرفی مکتب ساختارگرایی، تئاتر ابزورد و نظریه-پردازان برجسته¬ی آن‌ها، به کشف الگوی ساختاری حاکم بر نمایشنامه¬های بهمن فرسی و مقایسه¬ی آن¬ها با یکدیگر پرداخته است. درک نوین فرسی از مقوله¬ی "کنش دراماتیک"، کمرنگ شدن نقش رویدادهای درونی و بیرونی رایج شده در تئاتر سنتی، گسترش و غلبه لایه¬ی کلامی نمایش بر لایه¬ی کنشی و ... از جمله اصول و رویکردهای نوآورانه¬ای هستند که فرسی در نمایشنامه¬هایش به آن¬ها روی آورده است. وی در برخی نمایشنامه¬ها مثل گلدان، چوب زیر بغل، صدای شکستن، سبز در سبز و ... متأثر از تئاتر ابزورد، نقش رویدادهای بیرونی نمایش و پیرنگ علی و معلولی رایج در تئاتر سنتی را کنار گذاشته و لایه‌های فکری و عقیدتی نمایش را تقویت کرده است. نوجویی و اعتراض، طرح مدور نمایش¬ها، پیچیدگی شخصیت‌ها و مواضع فلسفی-عقیدتی آنان، تصاویر شاعرانه و در آخر پایان باز نمایش که در بیشتر مواقع خبری از گره‌گشایی نیست از ویژگی¬های بارز و نهادی در تئاتر فرسی است؛ تحقیق حاضر با قرائتی آزاد ازنظریه¬های مکتب ساختارگرایی در پی کشف ساختار این نمایشنامه¬ها و شناسایی حدود تأثیراتی است که میان تئاتر ابزورد و نمایشنامه‌های بهمن فرسی در فرم و محتوا وجود دارد.