تعیین مراکز خدمات روستایی در شهرستان بابلسر با استفاده از مدل پتانسیل جمعیتی و ماتریس ارتباطات

از پديده‌هاي مهمي كه در زندگي اجتماعي انسان‌ها رخ داده است، ظهور شهرها و روستاها و ارتباط پيچيده‌ي بين آن‌ها‌ست. از اين روست که مطالعات مجرد شهري يا روستايي علمي و واقعي نبوده بايستي آنها را همزمان و در ارتباط با يكديگر مطالعه كرد)شكویي و زنگنه، 1382 ،23). از آنجايي كه شهر و حوزه روستايي آن دو پاره يا دو جزء اصلي از يك كل و هستي بهم پيوسته‌اي را تشكيل مي‌دهند، بايد كه برنامه‌ريزي توسعه شهر و منطقه با هم نگريسته شوند و نه بي هم، و تاثيرات متقابل شهر و حوزه روستايي مدنظر قرار گيرد(مومني، 1377، 295). پژوهش حـاضر در زمره پژوهش هاي كـاربردي محسوب مي گردد و از نظر مـاهيت و روش، مـاهيتي توصيفي– تحليلي دارد. گـرد آوري اطلاعـات در اين پژوهش به دو روش كتـابخـانه اي– اسنادي و ميداني صورت گرفت. در ابتدا نقش‌ ادارات‌ و ارگانهاي‌ بابلسر در خدمات‌ رساني‌ و ايجاد رابطه‌ شهر و روستا(رابطه‌ اجباري‌) بررسي‌ شده‌ و ویژگی های حوزه نفوذ شهر بابلسر توضیح داده شد و سپس‌ با بيان‌ روشهاي‌ تحليلي‌ به سطح‌ بندي‌ روستاهاي‌ بابلسر در زمينه‌ جمعيت‌ پرداخته‌ شده‌ و با نقشه‌هاي‌ ترسيمي‌ چگونگي‌ رابطه‌ها و حوزه‌هاي‌ جذب‌ ، نفوذ و تاثير به‌ نمايش‌ گذاشته‌ شده است. در اين پژوهش از روشهاي؛ پرسشنامه - مصاحبه - مشاهده و روش تركيبي جهت گردآوري اطلاعات استفاده گردید. شهر بابلسر در سال 1385 داراي 47872 نفر جمعيت بوده كه از اين تعداد 23693 نفر مرد و 24178 نفر زن مي باشند. مساحت شهر معادل 6/1783 هكتار برآورد گرديده است(آقاميري، 1386،ص205). جهت انجام این تحقیق از نقشه هاي توپوگرافي، سياسي... عكسهاي هوايي و ماهواره ايي، جهت تسريع در كارها از نرم افزار Gis استفاده شد. این تحقیق بر این اساس شکل گرفته که حوزه های نفوذ شهر بابلسر از روشهای جغرافیایی تعیین کند. سپس حدود مرزهای عملکردی و گسترش آن را در شهرستان های مجاور بررسی نماید. لذا این تحقیق بر اساس یک تحقیق توصیفی انجام پذیرفت. ابتدا بر اساس نمونه گیری تعداد 30 روستای منطقه که شامل 15 روستای واقع در داخل محدوده ی اداری – سیاسی شهرستان بابلسر و 15 روستای واقع در محدوده ی شهرستانهای بابل، فریدونکنار، جویبار و قائم شهر می باشد، مورد بررسی قرار گرفته اند. در این تحقیق تعداد 300 نسخه پرسشنامه در این روستاها توزیع گردید. سپس بوسیله روش دستی پرسشنامه ها مورد تجزیه و تحلیل واقع شد. نتایج حاصله نشان می دهد که اکثر روستائیان حوزه نفوذ بابلسر خود را مقید به رعایت مرز اداری- سیاسی می دانند و از لحاظ اقتصادی، فرهنگی و آموزشی، اجتماعی و روابط بهداشتی، روابط گسترده ای با این شهر دارند. در ادامه با انجام روشهای عمود منصف( خطی)، قانون ریلی و روش خطوط همزمان، به تعیین مرز حوزه نفوذ بابلسر به طریق علمی پرداخته شد. نتیجه اساسی بررسی های انجام شده نشان می دهد که بابلسر بر حوزه های نفوذ خود و حوزه های پیرامونی مسلط می باشد. زیرا هرچه شهر بزرگتر باشد قدرت جذب آن بیشتر است و سلسله خدمات کالا و عملکرد هایی را که تامین می کند وسیع تر است( مشهوری) یک شهر نه تنها خدمات مشخصی را برای منطقه ی خود تامین می کند ( جانسون،1352 ،15). بلكه آن را به همه‌ي شعاعها و قلمروها نيز مي‌فرستد. هرچند که وسعت و جمعیت شهر بابلسر نسبت به شهرهای اطراف مانند بابل و قائم شهر کمتر می باشد، ولی با توجه به عملکرد وسیع آن خدمات را به همه حوزه های پیرامونی خود انتقال می دهد. بدین طریق مرزهای عملکردی بابلسر در قسمتهایی وسیع تر از حوزه اداری – سیاسی کنونی آن می باشد و در قسمت هایی این محدوده به داخل مرزهای اداری – سیاسی کشیده می شود.