میزان توانمندی زنان خانه دار و عوامل مؤثر بر آن در شهر شیراز

چکیده توانمندسازي زنان فرايندي پويا است كه توانايي زنان براي تغيير ساختارها و ايدئولوژي هايي را كه آنها را در موقعيت فرودستي (وابستگي) نگه داشته است، در بر مي گيرد. اين فرايند به زنان براي دستيابي بيشتر به منابع و كنترل بر زندگي كمك مي كند و موجب احساس استقلال و اعتماد به نفس بيشتري در آنها مي شود. اين فرايند موجب افزايش عزت نفس زنان مي گردد به اين معنا كه موجب بهبود تصويري مي شود كه زنان از خودشان مي بينند. هدف این پژوهش بررسی میزان توانمندی زنان خانه دار و عوامل مؤثر بر آن در شهر شیراز می باشد. الگوی نظری مورد استفاده در این پژوهش توسط آلثوپ و هینسون طرح ریزی و ارائه شده که مورد تأیید بانک جهانی نیز می باشد. پژوهش از نوع مطالعات توصیفی – تحلیلی است؛ برای جمع آوری داده ها و اطلاعات از روشهای کمی و کیفی استفاده شده است و داده ها نیز توسط نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شده اند. سؤالات و فرضیات پژوهش نیز در راستای اندازه گیری متغییرها تدوین شده اند بگونه ای که میزان هشت متغییر مستقل (سرمایه انسانی، سرمایه اطلاعاتی، سرمایه سازمانی، سرمایه مادی و رفاهی، سرمایه روانی، دسترسی، مشارکت و کنترل در حوزه های دولت، بازار و جامعه) و متغییر وابسته (میزان توانمندی) و رابطه آنها را با یکدیگر مورد سنجش قرار می دهند. پرسشنامه در دو قسمت تنظیم شده است. قسمت اول دارای دو بخش است که بخش اول مربوط به سنجش میزان سرمایه های انسانی، اطلاعاتی، سازمانی، مادی و رفاهی و روانی است (عاملیت انسانی یا منابع قدرت)؛ بخش دوم نیز به شاخصهای اصلی توانمندی را در سه حوزه دولت، بازار و جامعه می سنجد؛ قسمت دوم پرسشنامه نیز شامل آزمونهای عزت نفس کوپر اسمیت و خودکارآمدی یروزالم و شوارتز است. جامعه آماری نیز 229 نفر از زنان خانه دار ساکن شهر شیراز می باشد که در زمان اجرای پژوهش حداقل یکی از فرزندان آنها در مدارس مناطق چهارگانه آموزش و پرورش محصل بودند. نمونه گیری نیز طی دو مرحله انجام شد. در مرحله اول به انتخاب مدارس با استفاده از روش نمونه گيري خوشه ای ، پرداخته شد واز هر منطقه آموزش و پرورش سه ناحیه انتخاب و از هر ناحیه نیز تعدادی مدرسه به صورت تصادفی (بر اساس لیست اسامی مدارس موجود در هر منطقه) انتخاب گردید. در مرحله دوم با مراجعه به مدارس، مادراني انتخاب شدند كه شرايط ورود به مطالعه را داشتند لذا از نمونه در دسترس كه با توجه به پيشنهاد مديران مدارس انتخاب شد، استفاده گرديد. نمونه گيري در بهمن و اسفند ماه سال 1385 در شهر شيراز انجام گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده نیز از آزمون همبستگی اسپیرمن و تحلیل رگرسیون چند متغییره روش گام به گام استفاده شد. نتایج توصیفی نشان داد که 7/46 درصد زنان خانه دار نسبتاً توانمند تا کاملاً توانمند هستند. آزمون فرضیات نیز بیانگر این بود که بین سرمایه روانی، دسترسی، مشارکت و کنترل در حوزه دولت و جامعه با میزان توانمندی زنان خانه دار بیشترین همبستگی وجود دارد (01/0=α، p< 05/0). نتایج تحلیل رگرسیون چند متغییره نیز بیانگر این بود که بر اساس ضریب تعیین تعدیل شده 88 درصد تغییرات متغییر وابسته یعنی میزان توانمندی زنان خانه دار بوسیله هشت متغییر وارد شده در معادله تبیین می شود. در واقع عواملی مانند عزت نفس، خودکارآمدی، توانایی بیان آرزوها و علائق و جامعه عمل پوشاندن به آنها حتی زمانی که عرف و جامعه آن را نمی پذیرد و به چالش طلبیدن شرایط موجود، آگاهی از عوامل ناتوانی و مقابله با آنها به صورت گروهی، توانایی تصمیم گیری در حوزه های مهم و استراتژیک زندگی، دسترسی به منابع مالی، مشارکت در حوزه های اجتماعی و سیاسی تعیین کننده های اصلی میزان توانمندی زنان خانه دار در ایران هستند. کلمات کلیدی: توانمندسازی، عاملیت، منابع قدرت، شرایط اجتماعی، میزان توانمندی، زنان خانه دار