بررسی، تحلیل و ارائه الگوی توزیع فضایی جمعیت برای نظام شهری استان خراسان رضوی

توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری ایران نظیر سایر کشورهای در حال توسعه، طی دهه های اخیر، دستخوش تحولات شگرفی شده است، به گونه ای که تنها طی چند دهه، از حالتی سنتی با قانونمندی های خاص خود، به فضایی قطبی و نامتعادل تبدیل گشته است. توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری استان خراسان رضوی نیز به سبب ورود سرمایه، امکانات، انباشت های انسانی/ فعالیتی، ایجاد آستانه های تولیدی/ صنعتی و به موازات آن توسعه زیرساخت های ارتباطی، از حالت سنتی، مبتنی بر توان های درونی، به فضایی غیر سنتی مبتنی بر واکنش های بیرونی و از آن طریق قدرت یابی مطلق یک کانون در عرصه فضا، تبدیل شده است. در این پژوهش با استفاده از شاخص های نخست شهر، دو شهر، گینزبرگ، مهتا، موماو و الوصابی، تقوایی/ موسوی، تمرکز هرفیندال، عدم تمرکز هندرسون، ضریب تغییرات، توزیع لگاریتمی رتبه- اندازه، آنتروپی، مدل حد اختلاف طبقه ای، ضریب کشش پذیری، مدل رتبه- اندازه تعدیل یافته، مدل کریستالر، روش توسعه یافتگی موریس موریس، شاخص مرکزیت و تحلیل عاملی و با استفاده از ضریب همبستگی رو- اسپیرمن و تحلیل خوشه ای و با استفاده از نرم افزارهای GIS، SPSS، EXCEL، به بررسی، تحلیل و ارائه الگوی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری استان خراسان رضوی پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که: 1. توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری استان خراسان رضوی طی سال های 1385- 1335 نامتعادل بوده است. البته بر اساس شاخص ها روند تغییرات حرکت به سوی تعادل را نشان می دهند. 2. توزیع فضایی فعالیت ها و خدمات در سطح استان نامتعادل بوده و ارتباط مستقیمی میان توزیع فضایی جمعیت و فعالیت در سطح استان وجود دارد. 3. نتایج گرفته شده از بکارگیری شاخص ها و مدل های رایج در این زمینه در نظام شهری استان خراسان رضوی، دارای ضریب همبستگی پایین و در مواردی غیر همسو می باشند.