شناخت بعد بصری طراحی شهری و طراحی بر پایه ی اصول کیفی آن

شهر هنری است که از طریق طراحی عناصر مصنوع شهر در پیوند با عوامل طبیعی محیط به سازمان دادن فضا می پردازد. هر شهر به واسطه ی ویژگی های بصری محیط آن شناخته می شود و محیط مصنوع شهرها، حاصل افکار و اندیشه های انسان هاست؛ لذا زیبایی و زشتی آن متأثر از فرهنگ و رفتار شهروندان آن است. محیط بصری شهری وسیله ای است که به وسیله ی آن می توان ابعاد گوناگون شهر را به مثابه یک متن قرائت نمود. نشانه ی مهم این محیط تعداد زیاد علائم بصری شبیه و مانند بهم است؛ که در اندازه و شکل مختلف هستند. بنابراین محیط بصری شهری شهرها از طریق نظام پیچیده ای از نشانه ها، ویژگی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع خویش را به منصه ظهور می رساند. شهرهای برخوردار از محیط بصری مطلوب قادرند تا با وسعت بخشیدن به تجربه زیباشناختی شهروندان، موجب ارتقای تصویر ذهنی جامعه از خویش و تقویت غرور مدنی آنان را فراهم ساخته و با اعتلا بخشیدن به وجهه شهر در سطح ملی و بین المللی توان رقابتی شهرها را برای جذب هر چه بیشتر سرمایه و اقشار خلاق تقویت نماید (گلکار، 1387 : 96-95). امروزه عوامل مختلف کالبدی، معنایی، کارکردی در نقش شهر به عنوان بستری برای پاسخ گویی به نیازها و ظرفی برای فعالیات و رفتارهای ساکنین موثرند که از بین آنها شاخص های بصری نقش مهمی در کیفیت فضای شهری ایفا می کنند. فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی هستند که نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند، یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند و در این فضا فرصتی وجود دارد که برخی از مرزهای اجتماعی شکسته شوند و برخوردهای از پیش تدوین نیافته به وقوع پیوندند و افراد در یک محیط اجتماعی جدید باهم ارتباط یابند (لینچ،1372). هم چنین، فضای شهری به عنوان محیطی است که رفتارهای عمومی انسان در آن جریان دارد؛ همواره در تعامل دو طرفه با انسان است. بنابراین، فضاهای شهری به عنوان بستری برای فعالیت های عمومی انسان؛ باید از یک طرف به راحتی قابل درک و از طرف دیگر باید ایمن باشد، از آنجا که رابطه ی انسان با محیط در وهله ی اول به واسطه ی حس بینایی صورت می گیرد و ادراک بصری مهم ترین نوع ادراک محیط و فضاهای شهری است (حسینی و دیگران، 1389، 64). از این رو تلاش در جهت ایجاد فضاهای شهری که رضایت شهروندان در وجوه مختلف را جلب نماید، به عنوان یکی از راهبردهای اصلی پروژه های طراحی شهری مطرح شده است. مناسبت بصری مهم ترین بخش از کیفیت های محیط شهری را تشکیل می دهند که از میان آنها، کیفیت های بصری برای شهروندان ایجاد تعلق خاطر نموده و موجب رونق و ارتقاء ارزش مکانی می شود. "مناسبت بصری در مکان هایی که به احتمال زیاد محل رفت و آمد افراد مختلف با زمینه های ذهنی متفاوت است، به ویژه در مکان هایی که کاربران نمی توانند، تغییراتی در ظاهر آن ایجاد کنند، اهمیت خاصی می یابد. بنابراین مناسبت بصری در هر دو عرصه ی داخلی و خارجی در بخش هایی از طرحواره ی واجد اهمیت بیش تری می گردد که همگانی تر هستند (بهزادفر، 1382: 227 )". با توجه به این مقدمه می توان گفت طراحی شهری ؛ هنر شکل دادن به شهر است در قالبی نیکو و زیبا که یکی از مصادیق این زیبایی را می توان در مناسبت بصری شهر جست و جو کرد. در طراحی و فرآیند بهبود کیفیت محیط شهری ارتقاء کیفیت بصری عرصه های عمومی شهر، به منظور ارتقای کیفیت حضور مردم از جایگاه والایی برخوردار است. چرا که شکل و منظر شهرها در معرض دید مستمر مردم قرارا دارند و بیش از هر چیز دیگر از طریق دید بر روحیه ی مردم تأثیر می گذارد. بنابراین، طراحان شهری باید با توجه به ابعاد مختلف بصری فضاهای شهری را متناسب با خواسته ها و نیازهای مردم طراحی کنند.