تحلیل روند توسعه فضایی و تعیین جهات بهینه توسعه شهر رشت با استفاده از GIS

چکیده یکی از مهمترین مباحث شهر و شهرنشینی در ایران امروز، بررسی و تحلیل رشد و توسعة کالبدی-فضایی شهر و شهرنشینی است. در این ارتباط هدف کلی برنامه ریزی شهری تأمین رفاه مردم از طریق ایجاد محیطی بهتر، سالم تر، آسان تر، مؤثرتر و دلپذیرتر است. بدین لحاظ تحلیل تناسب زمین برای توسعة شهری و شناسایی اراضی مناسب و اولویت دار برای توسعة فضایی بسیار ضروری می نماید. از این رو، هدف از تحقیق حاضر، مطالعة روند توسعة کالبدی-فیزیکی شهر رشت، شناخت عوامل مؤثر در توسعة فضایی شهر، بررسی سیر گسترش شهر و الگوی توسعة فیزیکی آن، شناخت توانمندیها و محدودیتهای توسعة فیزیکی شهر و ارائة راهکارهایی جهت برنامه ریزی اصولی و عملی برای توسعة فضایی شهر بوده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و پس از بررسی روند توسعة تاریخی شهر، عوامل و محدودیتهای مؤثر در توسعة کالبدی-فضایی شهر مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین مطابق فرضیات مطرح شده در تحقیق، نقش طرحها و برنامه های توسعة شهری (طرحهای جامع و تفصیلی، آماده سازی، تعاونیهای مسکن و مسکن مهر و...) در گسترش فیزیکی شهر رشت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که عوامل و موانع طبیعی و انسانی نقش عمده ای را در جهت دهی به توسعة فضایی شهر ایفا نموده اند، همچنین مشخص شد که تعاونی های مسکن، ادغام روستاهای حاشیة شهر در محدودة خدماتی و اسکان غیر رسمی نقش چشمگیری در توسعة فیزیکی شهر داشته اند. در بخش پایانی با تهیة لایه های اطلاعاتی مختلف از جمله قابلیت اراضی، سطوح ارتفاعی، شیب، پایداری زمین، شبکة ارتباطی، فرودگاه، گورستان، رودخانه، زیستگاههای طبیعی، شهرک صنعتی، مرداب و نقاط روستایی اطراف شهر و ورود این لایه ها به محیط نرم افزار ArcGIS و تجزیه و تحلیل آنها در پایگاه اطلاعاتی سیستم اطلاعات جغرافیایی، با استفاده از مدل AHP اراضی مناسب جهت توسعة آتی شهر مشخص شد. این اراضی عمدتاً در جهت جنوب شهر قرار گرفته اند. واژه های کلیدی: توسعة شهری، توسعة فضایی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، شهر رشت.