تحول مفهوم امنیت و حاکمیت در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

پیمان آتلانتیک شمالی که با امضای 12 کشور در سال 1949 و در برابر کمونیسم شوروی و پیمان ورشو پدید آمد، علی رغم حیاتش برخلاف رقیب، امروز پس از 64 سال از آغازش با افزایش اعضا به 28 عضو ثابت و تعدادی از کشورها و سازمان های بین المللی همکار و شریک و عبور از ناتو1.0 و ناتو2.0، با تدوین رویکردی نو در قالب تحول در مفاهیم «امینت» و «حاکمیت» مد نظرش، رویکرد نوین استراتژیک خود برای دهه پیش رو را در لیسبون پرتغال در سال 2010 رونمایی نمود. هرچند از آغاز کار پیمان آتلانتیک شمالی در سال 1949، بنا به شرایط شش مفهوم استراتژیک به وجود آمده اما «مشارکت فعال؛ دفاع مدرن» مشتمل بر 11 صفحه و 38 بند، سومین مفهوم استراتژیک پیمان پس از جنگ سرد است که نویسنده آن را موتور محرک ناتو3.0 معرفی می نماید. اولین مفهوم استراتژیک ناتو پس از جنگ سرد در اجلاس رم در نوامبر 1991 منتشر و سپس در زمان برگزاری اجلاس واشنگتن در ماه آوریل 1999، پنجاهمین سالگرد پیمان، سند رم به روز و در آن تجدید نظر شد. دومین مفهوم استراتژیک پس از جنگ سرد، تا زمان نشست لیسبون پابرجا ماند. سومین مفهوم نوین استراتژیک ناتو، موضوع اصلی پژوهش حاضر است که نویسنده تلاش دارد با بررسی تحول در مفاهیم «امنیت» و «حاکمیت» آن و با استعانت از مکتب کپنهاگ، به این پرسش پاسخ دهد که تحول مفهوم امنیت و حاکمیت در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، چه تاثیری بر امنیت ملی ج. ا. ایران دارد؟ فرضیه اصلی این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و رجوع به اسناد رسمی ناتو تدوین شده است بیان می دارد که «رویکرد موسع به امنیت و نگاه ارزشی به حاکمیت در قالب حفظ امنیت و گسترش حاکمیت ارزش های لیبرال دموکراسی و اصول بازار آزاد در رویکرد نوین ناتو در برابر ج. ا. ایران به امنیت انرژی و حاکمیت ایدئولوژیک برای ناتو3.0 تعبیر شده و لذا برای امنیت ملی ج. ا. ایران چالش زا است». یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که در نهایت ناتو3.0 به رهبری آمریکا و واسطه گری اروپا تلاش دارد با دو ابزار «تروریسم» و «تسلیحات کشتار جمعی»، ایران را درگیر پروژه «امنیتی ساختن» نماید؛ تلاشی که در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی تهدیدهای زیادی را برای امنیت ملی کشورمان به همراه دارد. همچنین نویسنده برای راهکار، راهبرد «رقابت» را به جای راهبردهای تقابل و تعامل، به دستگاه دیپلماسی ج. ا. ایران پیشنهاد نموده است.