گرايشات هرمنوتيكي اقبال

هرمنوتيك علم تعبير،‌ تفسير،‌ و تاويل متن است. موضوع و بحث اصلي هرمنوتيك،‌ «فهم» و «فرآيند فهم» است. هر چند مساله‌ي فهم يك موضوع جديد نيست،‌ ليكن روش‌شناسي فهم و علم هرمنوتيك يك موضوع نسبتاً‌ جديد در تاريخ انديشه‌ي بشر قلمداد مي‌شود. اين علم در سير تحولات تاريخي خود، لايه‌ها و قرائت‌هاي متعددي پيدا كرده است. مجموعه‌ي نظرات ارائه شده در باب هرمنوتيك در يك دسته‌بندي جامع به هفت نحله يا قرائت تقسيم مي‌شود كه عبارتند از مذهبي، عمومي،‌ روش‌شناسي، فلسفي، جهان‌بيني،‌ انتقادي،‌ و دريافت. هر قرائت و نحله‌ي هرمنوتيكي ويژگي‌ها و كاربردهاي خاصي دارد. در اين نوشتار پس از اشاره‌اي كوتاه به نحله‌ها و قرائت‌هاي مختلف هرمنوتيك،‌ مكتب و گرايشات خاص علامه محمد اقبال لاهوري به نحله‌هاي هرمنوتيكي مورد بررسي قرار مي‌گيرد. اين پ‍ژوهش در پي تبيين نحوه‌ي نگاه،‌ تفسير و فهم اقبال از «متن» است. منظور از متن هم البته عام است،‌ يعني هر آن‌چه فهميدني است؛‌ اعم از متون ادبي و آثار هنري ديگران و يا حالات رواني و رفتارهاي اجتماعي افراد و جوامع و خلاصه هر آن‌چه بايد از منظر او فهميده شود.

اقبال لاهوري،‌ هرمنوتيك،‌ فهم،‌ تاويل، تفسير، متن