نگاهی به ابلیس از منظر عرفا

بر حسب آیات متعدد قرآن کریم، ابلیس از دستور خداوند مبنی بر سجده در برابر آدم استکبار ورزید و سرپیچی کرد، در نتیجه، مورد لعنت حق تعالی قرار گرفت، ولی به او اجازه داده شد که تا روز قیامت به اغوا و تسویل بندگان بپردازد. بر اساس آموزة مذکور، مسلمانان او را مجرم و رجیم شمرده و همواره بر او لعنت فرستاده و از شرّ او استعاذه جسته‏اند، ولی تعدادی از پیشروان عرفان مکتب سکر به ویژه حلاج، عین‏القضات، احمد غزالی، میبدی، سنایی و ... برای ابلیس سیمایی عاشقانه ترسیم کرده‏اند و سجده نکردنش را ناشی از غیرت عاشقانه توحیدی او دانسته و ابلیس را تا مرتبة سیّد و سرور موحّدان برکشیده‏اند. این مقاله، سیمای دوگانه ابلیس را در آیینة عرفان و تصوّف ترسیم می‏کند.

ابلیس، عرفان، تصوّف، سکر، شطح