فضاهای نابرابر جغرافیایی و ضرورت آمایش سرزمینی (مطالعه موردی: مناطق روستایی مرزی کشور)

فضاهای نابرابر جغرافیایی که درصد وسیعی از سرزمین کشورهای در حال توسعه را به خود اختصاص داده است بی شک ناشی از توسعه نابرابر و نامتوازن است که ریشه در توزیع ناعادلانه امکانات دارد. عدم برخورداری از فرصت¬های فضایی برابر می¬تواند منجر به شکافی عمیق بین استان ها و شهر¬ها و حتی مناطق روستایی کشور گردد و پیامد آن تشدید فقر ، افزایش مهاجرت¬های روستا-شهری و به تبع آن حاشیه نشینی، بزهکاری و .... خواهد بود. این پژوهش قصد دارد به تبیین فضاهای نابرابر جغرافیایی در مناطق روستایی مرزی کشور در راستای آمایش سرزمینی با استفاده از مقالات علمی، کتب و اسناد مرتبط با مساله تحقیق با روشی توصیفی- تحلیلی بپردازد. استان¬های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، کردستان، خراسان¬شمالی و گلستان، نمونه مورد مطالعه و اطلاعات مربوط به 141 دهستان است که با روش تصادفی سیستماتیک انتخاب و جمع¬آوری گردیده¬اند بعنوان جامعه آماری نمونه مورد بررسی قرار گرفته¬اند تا روند تغییراتی طي دوره¬های زمانی 1365، 1375 و 1385 با استفاده از مدل-ضريب جيني در قالب چهار شاخص اجتماعی، زیربنایی، بهداشتی و ارتباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. يافته¬هاي پ‍ژوهش حاكي از آن است كه بیشترین ضریب نابرابری در مقطع 65 در مناطق روستایی استان کردستان با 55/0، در سال 1375 در روستاهای گلستان با 43/0 و در سال 1385 در مناطق روستایی سیستان و بلوچستان با کمترین ضریب طی مقاطع مورد مطالعه 33/0 بوده است. نتایج همچنین نشان می دهد از شاخص های مورد بررسی در پژوهش حاضر، بیشترین ضریب نابرابری در سال 1365 و 75 مربوط به شاخص¬های بهداشتی به ترتیب با 68/0 و 57/0 و در سال 1385 بیشترین عدم تعادل در دسترسی به خدمات اجتماعی با ضریب 62/0 مشاهده گردیده است. عدم‌ تعادل در توسعه مناطق روستایی مرزی، نیاز به‌ برنامه‌ریزی ‌فضایی‌- منطقه‌ای‌ را ضروری‌ و به کارگیری یک نظام برنامه‌ریزی جامع‌نگر مبتنی بر آمایش سرزمین را جهت سازمان دهي فضایي، بهبود وضعيت مناطق محروم و دست¬يابي به توسعه پايدار در پهنه سرزمینی اجتناب¬ناپذیر می¬سازد.

نابرابری جغرافیایی، آمایش، توسعه، مناطق روستایی مرزی