سازه های آبی و بحرانهای ژئومورفیک ناشی از آن

یکی از راهکارهایی که بشر در طول قرنها برای جلوگیری از بحران های آبی و مدیریت صحیح منابع آب از آن استفاده می¬کرده احداث سد بوده است و این راه حل امروزه نیز از جايگاه ويژه ي برخورداست. ساخت سد و ایجاد دریاچه در پشت آن باعث تغیرات ژئومورفیک در حاشیه آن می‌شود. یکی از شایع‌ترین این تغییرات فعال شدن لغزش‌هاست و این امر شاید یکی از مهمترین مسائلی باشد که سدها با آن مواجه هستند. از جمله سدهایی که در کشورهای مختلف با این مسئله در گیرند می¬توان به سد تامسون (استراليا)سد ابرلاست (اتریش ) سد دالسيس (چک )- سد مورنوس (يونان)– سد تابلاچاکا(پرو) سد ليپتوواسکا مارا(اسلواکي) - سد کورتزدپالاس( استرالیلا)- سد بي اف سيسک (سان لوئيس، کاليفرنيا) - سد رودخانه مجاوه (کاليفرنيا )- سد ترمينال (کاليفرنيا)- سد سيلور جک (کلرادو) - سد ليک هريت (اورگون) - سد آهه (داکوتاي جنوبي)(احتشامی 1386)اشاره کرد و از جمله سدهای داخلی که با این مسئله مواجه اند شامل سد لتیان(تهران)- سد ایلام- سد بهشت آباد(چهارمحال)سد کلان(همدان)و سد دوستی(خراسان رضوی)می باشند. تا کنون در سطح جهان و ایران مطالعات گسترده ای در مورد پديده زمين لغزش، شناخت سازوكار و تلاش براي يافتن روش هاي كاهش خسارات ناشي از آنها توسط محققانی ازجمله ترزاقي (1950)،وارنز(1984) کوک و دورکمپ(1990) ، آنبلاگان(1992) فرانسو مانتونی(1995) ، جان گرید(2001) لی(2002) کروپ(2004) و حق شناس(1374)، مهدوي فر(1375)، شريعت جعفري(1376)، كهي ميانجي(1377)، حسن زاده نفوتي (1379)، كرم (1380)،شادفر(1384)، جعفری(1386)و....انجام شده است. این در حالی است که به این پدیده بعنوان یکی از مخاطرات تکنولوژیک که محصول احداث سدهای بزرگ است توجه کمتری شده است. در مورد لغزش در دریاچه سدها در سطح جهان، ژئومورفولوژیست هاو مهندسان پس از جنگ دوم جهانی به طور عميق درباره اهميت این مخاطره تلاش‌هایی انجام داده‌اند: از جمله بهترين كارهاي قابل ذكر مي‌توان به مطالعه رابرت شوستر (1986) تحت عنوان «رابطه سدها و زمينلغزش ها»اشاره كرد که بر روی250 سد در سراسر دنیا که با پدیده زمین لغزش مواجه بوده اند اشاره کرد. درایران در زمینه لغزش در دریاچه سدها تا کنون مطالعه مهمی صورت نگرفته به جز مطالعه آشتیانی که بر روی امواج ضربه ای ناشی از رخداد لغزش در سدها صورت گرفته است. در این مقاله سعی شده گزارشی از لغزش های رخ داده در یکی از سدهای کشور به نام سد دوستی ارائه شود. منطقه مورد مطالعه دامنه‌های مشرف به دریاچه سد دوستی را در بر می‌گیرید. این سایت در 180 كيلومترى شرق مشهد و 75 كيلومترى جنوب سرخس بین ”29 ’41 ˚35 تا ”42 ’55 ˚35 عرض شمالی و ”53 ’08 ˚61 تا ”51 ’22 ˚61 طول شرقی قرار دارد.

بحرانهای ژئومورفولوژیک، سازه های آبی، سد دوستی