بررسی شطح در دیوان حافظ

از مباحث مهم عرفانی، اسرار و رازهایی است که در شطحیات و سخنان متناقض‏نمای عرفای بزرگ مطرح گردیده است. «سخنان خدازده»، «پارادکس‌های ملهم» و به اصطلاح عارفان «شطح» زبانی است آفریدة اضطرار و اضطراب و سُکر عارفی جان‌شیفته. عارفی که از یک‌سو در مواجهه با امری فرامنطق و بیان‌نشدنی قرار گرفته‌است و از دیگر سو مجبور به استفاده از ابزاری ناکارآمد چون زبان منطقی است. مخاطب منصف امروزین به دور از هیاهوی مخالفان و موافقان هیجان‌زدة شطح با کمک نظریات جدید به نظارة متونی می‌نشیند که از شطّاحان به جا مانده‌است. در شعر حافظ (792ـ725ه.ق) نیز شطح دیده می‏شود. در این نوشتار پس از ارائة توضیحی لغوی و اصطلاحی از شطح، پیشینه و نظریات موافقان و مخالفان این مقوله بازبینی شده است. سپس با پیوند زدن این مفاهیم با شعر حافظ کوشش شده است شطحیات این شاعر عارف بررسی شود.

زبان عرفانی،‌ شطح، طامات، حافظ، تناقض