بررسی مؤلفه های حاکم در تزئینات کاشی کاری معماری عصر صفوی (مطالعه موردی: بررسی نقوش گیاهی کاشی¬کاری مسجد امام و مسجد شیخ لطف الله)

معماري اسلامي به ویژه مساجد در طول تاريخ هميشه از ارزش و توجه خاصي برخوردار بوده و در برگيرنده‌ي تمام خلاقيت‌هاي هنرمندان مسلمان است. فضاي باز مساجد با هماهنگي و نظم نقش‌ها، كتيبه‌ها و رنگ‌ها، محيطي با عظمت همراه با خلوص معنوي پديد مي‌آورد. در دوران صفوي توجه به تزئینات در معماری از هر زمان دیگر بیشتر مورد توجه بوده است. مساجد اما اصفهان و شیخ لطف¬الله دو نمونه¬ از شاخص¬ترین آثار معماری اسلامی عصر صفوی لحاظ تکنیک¬های کاشی¬کاری و نقوش تزئینی و شكل ظاهري معماری آن بسيار زيبا و بی¬نظیراند. این پژوهش ضمن بررسی و معرفی عناصر تزئینی و کاشی¬کاری عصر صفوی، به شناسایی و تطبیق ویژگی¬های تزئینات در مساجد منتخب شده از دوره¬ی مذکور می-پردازد. مقاله حاضر به دو پرسش اساسی پاسخ خواهد داد: مؤلفه¬های حاکم در تزئینات کاشی¬کاری معماری اسلامی عصر صفوی چیست؟ نقوش تزئینی مساجد امام اصفهان و شیخ لطف الله دارای چه نقاط اشتراک و افتراقی هستند؟ شیوه¬ی پژوهش پیش رو به روش توصیفی- تحلیلی و با متد تطبیقی مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته¬اند و گردآوری مطالب به صورت کتابخانه¬ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشانگر آن است: نقوشی که در مساجد مذکور به کار رفته اعم از انواع نقوش اسلیمی توپر و توخالی اسلیمی¬های ماری پرکار و پرپیچ ¬و خم، انواع نقوش ختایی از جمله: شاه¬عباسی، گرد، پنبه¬ای، نقوش هندسی و عناصر نوشتاری و خوشنویسی و گاهی پرندگان مشاهده است. نقوش کاشی¬کاری مسجد امام اصفهان از مسجد شیخ¬لطف¬الله از بابت تزئینات و اجرا ظریف¬تر، پرکار و مجل¬تر، اشراف¬تر می¬باشد که این ویژگی¬ها ابهت معنوی و قدسی مسجد را دو چندان کرده است. اما در مسجد شیخ لطف الله تزئینات کاشی¬کاری خلوت¬تر و ساده¬تری نسبت به مسجد امام است.

عصر صفوی، معماری اسلامی، هنر کاشیکاری، مسجد امام اصفهان، مسجد شیخ لطف الله