رویدادهای مهم جنبش جنگل از نگاه اسناد (با تکیه بر نسخ خطی آرشیوهای اسناد ایران، انگلستان، آلمان و روسیه)

یکی از مهمترین نهضت های چند صد سال اخیر ایران نهضت انقلابی و مردمی جنگل به رهبری میرزاکوچک خان جنگلی است. این نهضت برخاسته از باورهای عدالت¬خواهانه مردم گیلان بود كه تاريخ معاصر ايران را از تاريخ گذشته آن جدا كرده و حيات سياسي و اجتماعي جديدي را براي ايران رقم زد. جنبش جنگل در شهریور ۱۲۹۳ شمسی (اوت ۱۹۱۴) شکل گرفت و در مدتی کوتاه نه تنها در گیلان، بلکه در اکثر نقاط ایران با استقبال مردم روبرو شد و روزبه روز بر توان نظامی آن افزوده گشت، به طوری که به خطری جدّی برای سیاست¬های استعمار خارجی در منطقه تبدیل شد. این نهضت، جنبشی سیاسی همراه با مبارزه مسلحانه بر ضد ارتش خارجی داخل خاک ایران و بریگاد قزاق بود که زیر دست افسران روسی تعلیم و تربیت شده بودند. هر چند جنبش جنگل بعد از شهادت میرزا کوچک در ظاهر به خاموشی گرائید ولی آثار سیاسی و اجتماعی نهضت، به اشکال گوناگون در آراء و اندیشه¬های مردم نمود یافت و بعدها در اذهان عمومی نهادینه گشت از جمله این که قیام میرزا اولین جنگ سازمان یافته ای در ایران بود که توانست به نیروهای استعمارگر روس و انگلیس شکست نظامی وارد کند و ابهت نظامی آنها را زیر سوال ببرد و این پیام را برساند که با اتحاد می¬شود استعمارگران را اخراج کرد و آنها را شکست داد و هیچ نیرویی هر چند قدرتمند باشد شکست ناپذیر نیست. در این پژوهش سعی شده است تا با دریافتن مفهوم و متون موجود در نسخ خطی به اصل حوادث جنگل دریچه ای گشاده و به شرح و تفسیر اتفاقات روی داده دست زده شود. اسناد و نسخه¬های خطی برجای مانده از رهبران، هم¬پیمانان، دشمنان و حاظران این نهضت، در شناخت بهتر و بیشتر آن نقش اساسی ایفا می¬کند و بدون مطالعه و بررسی نسخ خطی برجای مانده از مرتبطان با آن نمی توان به تمام حقایق تاریخی پی برد و از شرح کامل ماوقع آگاهی حاصل نمود. به همین سبب، در نوشتن این پژوهش از نسخ خطی مربوط به جنبش جنگل - موجود در آرشیو اسناد وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران و کشورهای انگلستان، آلمان و روسیه - به عنوان رفرنس، منبع گزارش و یا منشاء یک واقعه تاریخی در بازنویسی رویدادهای مهم جنبش جنگل استفاده شده است. روش گردآوری مطالب مطالعات کتابخانه ای و شیوه پژوهش نیز توصیفی – تحلیلی با تکیه بر اسناد می باشد.

اسناد، نسخه خطی، گزارش، یادداشت های دستی، جنبش جنگل