تاثیر روش های مختلف کاربرد سولفات روی بر عملکرد و محتوای روی دانه

مقدمه و هدف: متاسفانه کمبود روی در بین مردم کشور شایع بوده که این عامل سبب ضعف سیستم ایمنی بدن، کوتاه قدی، افت تحصیلی و مشکلات دیگر می‌گردد. از دلایل کمبود روی صرف‌نظر از مشکلات اقتصادی و سطح سواد تغذیه‌ای مردم، می‌توان به تنوع غذایی پائین و نقش محوری گندم در تامین انرژی و ریزمغذی‌های مورد نیاز مردم کشور بویژه اقشار کم درآمد اشاره کرد. میزان قابل جذب این عنصر به دلیل آهکی بودن خاک¬های اکثر مناطق کشور پائین بوده که ضمن کاهش عملکرد دانه، میزان روی گندم نیز کم خواهد بود. برآیند این عوامل در مجموع امنیت غذایی و تغذیه مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. موارد فوق نشان دهنده نقش ویژه روی در هر دو بعد کمی و کیفی امنیت غذایی از دیدگاه کشاورزی است. بعلاوه در کشورهای مترقی کشاورزی را محور تحول سلامت جامعه انسانی و امنیت غذایی و تغذیه می‌دانند. موارد یاد شده به‌همراه نقش ویژه گندم در تامین انرژی و ریزمغذی‌ها گویای ضرورت راهکارهای مقابله با این پدیده شوم از طریق کشاورزی است. مواد و روشها: این آزمایش طی سال 1393 به صورت گلدانی در دانشگاه مراغه به‌منظور بررسی واکنش ارقام گندم نان (پیشتاز و سیوند) و دوروم (ژنوتیپ‌های 1، 32 و 38) به کاربرد روش‌های مختلف سولفات روی در خاک آهکی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. گلدان¬های پلاستیکی با 5/3 کیلوگرم خاک آهکی 20 درصد پر شده و در هر کدام 14 عدد بذر کشت و در ادامه تعداد گیاهچه‌ها به 7 عدد در هر گلدان کاهش یافته و تا انتها حفظ ‌گردید. سولفات روی به روش‌های شاهد، آغشته نمودن بذر، کاربرد خاکی، اسپری برگی و کاربرد همزمان خاکی و برگی مورد استفاده قرار گرفت. لازم به‌ذکر است که در تمامی مراحل از آب دیونیزه برای آبیاری استفاده شد. در این آزمایش علاوه بر بررسی عملکرد و اجزای آن، میزان عنصر روی دانه، فیتات و نسبت مولی روی به اسید فیتات ارزیابی گردید. یافته¬ها: نتایج نشان داد که ارقام گندم نان عملکرد بیشتری نسبت به ژنوتیپ‌های گندم دوروم در خاک‌ آهکی داشتند. بعلاوه کاربرد سولفات روی توانست میزان تولید دانه را در مقایسه با شاهد افزایش دهد که در این میان روش‌های کاربرد خاکی و برگی به ترتیب با 83 و 55 درصد افزایش بیشترین تاثیر را در افزایش دانه در مقایسه با شاهد نشان دادند. همچنین، ارقام گندم از نظر میزان عنصر روی موجود در دانه با هم تفاوت معنی‌داری داشتند. کاربرد روش‌های مختلف سولفات روی سبب افزایش معنی‌دار میزان روی دانه، کاهش فیتات و افزایش نسبت مولی روی به فیتات گردید. بطوریکه در این میان بیشترین میزان روی موجود در دانه در کاربرد برگی آن مشاهده شد. نتیجه¬گیری: روش‌های کاربرد خاکی و برگی سولفات روی موثرترین روش برای بالا بردن میزان روی موجود در دانه و نسبت مولی روی به فیتات بود. لذا با در نظر گرفتن نقش ویژه گندم در تامین انرژی روزانه اکثر مردم، می‌توان از روش‌های یاد شده، به‌عنوان یک راهکار کوتاه مدت، برای تامین روی مورد نیاز مردم کشور بهره برد.

روی، غنی سازی زیستی، فیتات، گندم، نسبت مولی روی به فیتات