روسیه و ایران: چشم انداز همکاری در جهان پس از ویروسِ¬کرونا

با شکل¬¬گیری تهدید تحمیل شده بر جامعه جهانی به واسطه¬ی انتشار ویروسِ¬کرونا (کووید-19)، رویکرد مقابله¬ای برخی کشورها با این بیماری همه¬گیر که همچنان ادامه دارد، قابل توجه است، به نحوی که بسیاری معتقدند کووید-19 جهانی کاملا متفاوت از قبل در زمینه¬های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد می¬کند. در میان کشورهای درگیر با این بیماری، دو کشور ایران و روسیه به عنوان بازیگران مهم منطقه¬ای سعی در ایجاد مکانیزم¬هایی برای همکاری متقابل در مهار حداکثری این ویروس و همچنین بیشینه¬سازی قدرت و منافع ملی خودشان در راستای پیشبرد سیاستهای منطقه¬ای و بین¬المللی هستند. در راستای پاسخ به این پرسش که این بحران جهان شمول، چه تاثیری بر چشم انداز همکاری متقابل ایران و روسیه در جهان پس از کووید-19 در سطح منطقه¬ای و جهانی می¬گذارد می¬توان بیان داشت در حال حاضر ویروسِ¬کرونا به عنصری مهم در روابط ایران و روسیه در مورد یک موضوع مهم بین¬المللی مشترک (با وجود برخی اختلافات در زمینه¬های منطقه¬ای و جهانی) و همچنین منبع اصلی جدید اختلافات و عرصه رقابت این دو قدرت بزرگ با ایالات متحده در قالب یک جنگ سرد تبدیل شده است. در همین راستا، هدف این نوشتار بررسی تاثیر کووید-19 بر همکاری¬ها و سیاست¬های متقابل روسیه و ایران در سطح ملی ( کمک¬های بهداشتی و تولید واکسن)، منطقه¬ای (نقش آنها در نظم جدید امنیتی منطقه خاورمیانه) و بین¬المللی (برجام و مقابله با یکجانبه¬گرایی آمریکا) می¬باشد. شواهد نشان می¬دهد همکاری¬های فزاینده¬ی روسیه و ایران در کمرنگ ساختنِ نقش و نفوذ ایالات متحده به ویژه در خاورمیانه موثر بوده است. کووید-19 یک شوک بزرگ ژئوپلیتیکی جهانی است، لیکن به محض اینکه گرد و غبار آن فرونشیند، قصد دارد سیستم بین¬المللی را مجدداً تنظیم، و صف بندی¬های جدیدی را ایجاد و یا تقویت کند. دراین میان، مشارکت روسیه-چین-ایران با تکیه بر دیپلماسی چندجانبه¬گرایی نتیجه منافع مشترک آنها، و تقابل شدید با هژمونی آمریکا است. آنها بر این باورند که یک جانبه¬گرایی دولت 4 ساله ترامپ باعث اختلال در سیستم بین¬المللی شده و خطری جدی برای منافع آنها ایجاد کرده است. آنها به دنبال یک نظم بین¬المللی متعادل¬تر و جهانی چند قطبی هستند. انتظار می¬رود که پیدایش ویروس کرونا زنجیره¬های جهانی تولید و مصرف را بازتعریف کند و حکمرانی جهانی را بین دیگر بازیگران تقسیم کند. با این¬وجود، اعتماد رهبران روس و ایران به موفقیت خود در مهار این بحران، شاهدی بر عزم آنها به عنوان رهبران جهانی و منطقه¬ای جدید است. چین، روسیه و حتی چندین اروپایی خواستار آن هستند تا ایالات متحده تحریم¬های شدید خود را علیه ایران لغو کند. آنها معتقدند تحریم¬های غیرقانونی یک جانبه ایالات متحده بعنوان بخشی از کمپین «فشار حداکثری»، یک مانع اساسی برای مبارزه موثر با این ویروس است گرچه برخی معتقدند امکان کاهش آن در دوره ریاست جمهوری 4 ساله جو بایدن وجود دارد. در نتیجه می¬توان گفت اقدامات و همکاری-های گسترده¬تر روسیه و ایران در دوران پس از کوووید-19 گامی برای پیشبرد سیاست¬های چندجانبه منطقه¬ای و جهانی و همچنین جهت تامین حداکثری منافع ملی آنها است.

کووید-19، ایران، همکاری بهداشتی، روسیه، نظم جدید خاورمیانه، همکاری نظامی، یکجانبه گرایی آمریکا