نقد اسطوره ای و روان شناختی جایگاه زن در بانوگشسب نامه

بانوگشسب¬نامه یکی از منظومه¬های حماسی ملّی است که به تقلید از شاهنامه¬ی فردوسی در شرح زندگی و دلاوری¬های بانوگشسب، دختر رستم به نظم درآمده است. این منظومه، تنها اثر حماسی در ادب فارسی است که محوریّت داستان آن بر مدار یک قهرمان زن استوار است. بیشتر پژوهشگرانی که این منظومه را مورد بررسی قرار داده¬اند، بر چگونگی حضور بانوگشسب در متون حماسی و شرح پهلوانی¬هایش تأکید کردند و گاه جنگاوری¬های او را به تأثیرات به جا مانده از دوره¬ی زن¬سروری و تسلّط ایزدبانوان جنگاور اساطیری مربوط دانسته¬ و به زمینه¬های روان¬شناختی کردارهای این پهلوانِ زن کمتر توجّه نشان داده¬اند. آن¬چه در این پژوهش مورد بررسی قرار می¬گیرد، زمینه¬های اسطوره¬ای و روان¬شناختی شخصیت و اعمال دلاورانه¬ی بانوگشسب در منظومه¬¬ی حماسی بانوگشسب¬نامه است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که با وجودی که نشانه¬هایی از زن¬سروری و زن-سالاری در منظومه دیده می¬شود، اما این نشانه¬ها در برابر تسلّط فرهنگ پدرسالار، رنگ باخته و پدرسالاری جایگزین مادر سالاری شده است. در بخش دوم این مقاله، این نکته، از دیدگاه روان¬شناسی تحلیلی یونگ، مورد تحلیل قرار گرفته است. بنا بر این دیدگاه، رفتار جنگاورانه و مردانه¬ی بانوگشسب را نه¬تنها نشانه¬ی زن¬سالاری نمی¬توان دانست، بلکه باید آن را به تأثیرات القایی کهن¬الگوی آنیموس(روان مردانه¬ی درون زن) نسبت داد که به واسطه¬ی زندگی بانوگشسب در جمع پهلوانان برتر حماسه و متأثّر از رفتارهای مردانه در او نهادینه شده است.

حماسه¬ی ملّی، اسطوره، روان¬شناسی تحلیلی، آنیموس، بانوگشسب¬نامه، پدرسالاری.