پهنه¬بندی حساسیت سیلاب¬گیری با استفاده از روش ترکیبی نوین تئوری بیزین-فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز نکا ـ استان مازندران)

تهیه نقشه حساسیت¬پذیری سیلاب¬گیری، اولین¬گام در برنامه¬های مدیریت سیلاب می¬باشد. هدف از این پژوهش، شناسایی مناطق حساس به سیلاب¬گیری با استفاده از روش ترکیبی نوین تئوری بیزین-فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (Bayes-AHP) در حوزه آبخیز نکاـ شهرستان ساری می¬باشد. به منظور تهیه نقشه حساسیت‌پذیری سیلاب¬گیری در منطقه مطالعاتی، نقشه پراکنش سیلاب¬ها به¬منظور تحلیل¬های آماری تهیه گردید. از تعداد کل ۳۴۲ موقعیت سیل، ۷۰ درصد (۲۴۰ موقعیت سیل) به¬منظور اجرای مدل و ۳۰ درصد (۱۰۲ موقعیت سیل) به¬منظور اعتبارسنجی مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از مطالعه گذشته و پیمایش¬های گسترده میدانی، ۱۱ عامل موثر شامل درصد شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از آبراهه، تراکم زهکشی، شاخص پوشش گیاهی تفاضلی نرمال¬شده (NDVI)، سنگ¬شناسی، کاربری اراضی، شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI)، شاخص توان آبراهه (SPI)، بارندگی سالانه و انحنای سطح به¬منظور پهنه¬بندی سیلاب¬گیری مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از روش AHP، وزن هر یک از عوامل و بر اساس تئوری بیزین وزن هر یک از طبقات عوامل موثر بر وقوع سیلاب¬های منطقه مورد مطالعه محاسبه شد. نهایتاً نقشه پهنه¬بندی حساسیت¬پذیری سیلاب¬گیری در ۵ طبقه و در محیط نرم¬افزار ArcGIS10.1 تهیه گردید. به¬منظور ارزیابی مدل منحنی تشخیص عملکرد نسبی (ROC) مورد استفاده قرار گرفت. نتایج ارزیابی نشان داد که مدل ترکیبی دارای دقت مناسبی (۷۶۱/۰) در شناسایی پهنه¬های حساس به سیلاب دارد. بر اساس نتایج به¬دست آمده، عوامل درصد شیب، ارتفاع و کاربری اراضی به¬ترتیب با وزن¬های۲۶۰/۰، ۱۹۵/۰ و ۱۴۶/۰ بیش¬ترین تاثیر را در وقوع سیلاب¬های منطقه مطالعاتی داشته¬اند. هم¬چنین طبق نتایج، ۲۴/۱۷ و ۳۷/۱۵ درصد از حوزه آبخیز نکا در رده¬های حساسیت زیاد و خیلی زیاد قرار گرفته است. مدل ترکیبی ارائه شده می¬تواند جهت تحقیقات بیش¬تر در زمینه تهیه نقشه خطر سیلاب¬گیری و مدیریت بحران مورد استفاده قرار گیرد.

پهنه¬بندی، اعتبارسنجی، تئوری بیزین، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، حوزه آبخیز نکا