به نظر می¬رسد هر اندیشۀ ¬سیاسی در درون خود حاوی گونه¬ای جامعۀ سیاسی مطلوب است. این جامعۀ سیاسی می¬تواند همانند مدینۀ فاضلۀ «فارابی» آشکار باشد یا همانند جامعۀ آرمانی «سهروردی»، نهان. نظریه¬پردازی دربارۀ جامعۀ سیاسی مطلوب، حاصل بحران سیاسی و اجتماعی است. یکی از دوره¬های پرتلاطم در تاریخ ایران¬زمین، عصر قاجار است که با بحران¬های مختلف، از جمله قدرت مطلقه و استعمار مواجه است. این بحران¬ها، متفکران بسیاری را به تأمل واداشته است و هر کدام به فراخور خود پاسخی بدان ارائه داده¬اند. «شیخ محمد اسماعیل محلاتی»، یکی از این متفکران است که اندیشۀ سیاسی وی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به نظر می¬رسد پاسخ محلاتی بدین بحران¬ها و جامعۀ مطلوب سیاسی وی، تا حدودی متفاوت از هم¬عصرانش است. بر این اساس مقالۀ حاضر با این پرسش‌ها روبه¬روست: پاسخ خاص محلاتی به بحران¬های عصر مشروطیت چیست؟ جامعۀ مطلوب سیاسی وی چگونه جامعه¬ای است؟ این جامعه،چه ویژگی¬هایی دارد؟ و نهایتاً اینکه چه نسبتی می¬توان میان عدالت و منفعت¬ (مصلحت) عمومی در این جامعه مطلوب برقرار کرد؟ به عنوان فرضیه می¬توان گفت جامعۀ سیاسی مطلوب محلاتی، گونه¬ای نظام مردم¬سالارانۀ دینی است که حول محور مفاهیمی همچون عدالت، عقلانیت، منفعت (مصلحت) عمومی، قانون، آزادی (حریت)، برابری (مساوات)، تساهل و مشارکت عمومی بنا می¬شود. البته معنای این مفاهیم در اندیشۀ سیاسی محلاتی را می¬بایست در بستر ذهنی، زبانی و فرهنگی همان عصر جست¬وجو کرد و با تفاسیر رایج مدرن در دنیای مغرب زمین تاحدودی متفاوت است. به بیان ساده، این مفاهیم در اندیشۀ سیاسی محلاتی به شدت صبغۀ دینی و بومی می¬یابد. همچنین به نظر می¬رسد که می¬توان میان عدالت و منفعت (مصلحت) عمومی نسبت این¬همانی برقرار کرد. این مقاله با بهره از روش تحلیل محتوای کیفی و چهارچوب نظری «منطق درونی»، به بازخوانی اندیشۀ سیاسی محلاتی می¬پردازد.
کلید واژگان :محلاتی، منفعت (مصلحت) عمومی، عدالت، جامعۀ سیاسی مطلوب و مشروطه
ارزش ریالی : 600000 ریال
با پرداخت الکترونیک