بازتاب فرهنگ عامّه در دیوان حافظ

ادیبان از باورهای مردم، به عنوان یکی از درون‏مایه‏های آثار خویش بهره برده‏اند تا به اثر خود رنگ ملّی ببخشند و فرهنگ و سنت‏های جامعه را در پیچ و خم حوادث از گزند فراموشی حفظ و از گذشتگان به آیندگان منتقل کنند. حافظ(792ـ725ه.ق) توجّه خاصی به فرهنگ مردم دارد و می‏توان از لابه‏لای دیوان کم حجمش(495 غزل و تعداد اندکی رباعی و مثنوی) بسیاری از ضرب‏المثل‏ها و اصطلاحات عامیانه، آداب و رسوم مردم ایران را یافت. در این مقاله، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و کتابخانه‏ای سعی شده است فولکلور و ابعاد مختلف ادبیات عامیانه در دیوان حافظ نشان داده شود. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که حافظ، آشنایی عمیقی با فرهنگ عامه دارد و از آداب و رسوم مردم، اساطیر، ضرب‏المثل‏ها، باورها و پندارهای عامیانه بهره برده است و صدف این دیوان شعر درّ و گنجینه‏ای از ادبیات عامیانه را در دل خود محفوظ داشته است. او از یکسو توجه به ضرب‏المثل‏ دارد و از سوی دیگر بسیاری از ابیات او حکم ضرب‏المثل یافته است. در این نوشتار پس از ارائة توضیحی از فرهنگ عامّه، پیشینة این مقوله بازبینی و انواع فرهنگ عامّه در دیوان حافظ بررسی شده است.

دیوان اشعار حافظ، فرهنگ عامّه، باورها، آداب و رسوم