سواد رسانه‌ای در پیوند با ردّپای دیجیتال در فضای مجازی

ارتباط با دنیای دیجیتال در عصر امروز گریزناپذیر است. افراد با اهداف متعدد و به بهانه‌های مختلف از جمله یافتن اطلاعات، خرید، تفریح، مطالعه، آگاهی از اخبار و... پا به دنیای دیجیتال می‌گذارند و به تبع آن آگاهانه یا ناآگاه و خواسته یا ناخواسته اطلاعاتی از خود منتشر می‌کنند. بخشی از این اطلاعات بدون اطلاع و به‌طور نامحسوس به‌جای می‌ماند. به تمام آثار باقی ماندۀ علنی و غیرعلنی از یک فرد در محیط الکترونیکی ردّپای دیجیتال گفته می‌شود. ردّپای دیجیتال، پروندۀ دقیقی از دانش، تجربیات، توانمندی‌ها و نگرش اشخاص در اختیار قرار می‌دهد. ردّپای دیجیتال هزینه-سودمندی‌های مختص خود را دارد. جلوگیری از ورود اطلاعات تکراری و کاهش خطا، افزایش سرعت بازدید و ضبط اطلاعات در حجمی نامحدود از مزایای آن محسوب می‌شوند. اما از سوی دیگر ردّپای دیجیتال این امکان را می‌دهد که مطالب مرور شده، جستجوها و افرادی که در حلقه‌های ارتباطی یکدیگر هستند قابل ردگیری باشند. با توجه به اینکه تغییرات سبک زندگی در عصر اطلاعات در حال جابجایی و کنش‌پذیری است، در آینده‌ای نه‌چندان دور بسیاری از فرضیه‌ها و قواعدی که در زندگی انسان‌ها پذیرفته شده بود دستخوش تحول می‌شوند و دور از ذهن نیست که فرایندهای جدید بر سبک زندگی انسان در عصر دیجیتال تحمیل شوند. این تغییرات، نه تنها اجتناب‌ناپذیر و بلکه لازم است و نباید به‌دلیل ضعف در همراهی با تغییرات و یا عدم تسلط، در مقابل آن جبهه‌گیری کرد. ارتقاء سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتالی، فرد را برای تعامل با این فضا و کنش‌ها و واکنش‌هایش در قبال فرآورده های اطلاعاتی مهیا می‌نماید. در این پژوهش ضمن بیان مفاهیم و مصداق‌های ردّپای دیجیتال در پی ارائۀ سرنخ‌ها و راهکارهایی برای بهبود عملکرد بهره‌گیران محیط دیجیتال و مدیریت ردّپای دیجیتالی فردی و در نهایت ارتقاء سواد رسانه‌ای اعضای جامعۀ دیجیتال هستیم.

ردّپای دیجیتال، سواد دیجیتالی، سواد رسانه‌ای، فضای مجازی