مکران در نگاه نظامی ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی ایران

بنیان قلمروهای ژئواستراتژیک در دوران جنگ سرد که بر اساس توان نظامی، فضای جغرافیایی و گستره ایدئولوژیک بنا شده بود به دلایل فراوان از جمله هزینه بسیار بالای تسلیحات نظامی و پشتیبانی از کشورهای اقمار، ظهور انقلاب تکنولوژیک و گسترش ارتباطات، با فرو ریختن دیوار برلین از هم پاشید.در این بین با کاهش نقش مسائل نظامی و ایدئولوژیک، جناح بندیها و رقابتهایی که بین دو ابرقدرت و هم پیمانان آنها بر پایه عامل نظامی تعریف و تفسیر می شد، سستی گرفت و «عوامل انسانی و منابع اقتصادی» بعنوان شاخص «توسعه و قدرت برتر» معرفی گردید. هم اکنون مناطق استراتژیک برپایه میزان تولید ناخالص ملی، منابع انسانی و منابع طبیعی دسته بندی می شوند.بطور مشخص ملاک قدرت در سده بیست و یکم، توانمندیهای اقتصادی در سطح بین المللی و کنترل نظام تولید، عرضه و مصرف کالاهای اقتصادی است. و به همین لحاظ مناطق ژئواستراتژیک منطبق با مناطقی است که منابع سرشار طبیعی (بویژه منابع انرژی) و نیز تولید ناخالص ملّی چشمگیر دارند.بدین لحاظ منطقه خاورمیانه، بویژه حوزه خلیج فارس و دریای خزر به علت در اختیار داشتن بیش از 70 درصد منابع تولید انرژی (نفت و گاز)، نقش « ژئواکونومیک» ویژه ای در قرن 21 بازی خواهد کرد.جمهوری اسلامی ایران که بعنوان یک کشور مهم از دید استراتژیک در دوران جنگ سرد مطرح بود، اکنون با عامل اقتصادی (ژئواکونومیک) منطبق شده است. و موقعیت منطقه ای آن در دوران جنگ سرد، به موقعیت ممتاز بین المللی در عرصه جهانی بدل گشته است. این موقعیت استثنایی، جایگزین ناپذیر بوده و نقش محوری در تدوین استراتژیهای مربوط به منظومه های قدرت جهان در سده حاضر خواهد شد.موقعیت و پارامترهای جغرافیایی یکی از مهم ترین شاخصهای قدرت بخشی محسوب می شود تسلط و بهره مندی بر این نقاط استراتژیک دنیا در عرصه روابط بین الملل بالذات برای بازیگران سیاسی اهمیت راهبردی دارد استراتژسیست ها بر اساس شناخت کامل این موقعیت ها راهبرد مناسب را برای مقابله با تهدیدات اتخاذ می کنند لذا ژئواستراتژی تدوین استراتژی های نظامی- امنیتی بر پایه ی عوامل محیطی جغرافیاست. ژئواستراتژی در دریا با مقوله ی قدرت دریایی گره خورده است در سال ۱۸۹۴ م. آلفرد ماهان لازمه ی هژمونی بر دنیا را حکومت بر دریا معرفی و از مهمترین عناصر قدرت آفرین دریا را موقعیت جغرافیایی، وسعت سواحل، سیاست های دولت و… تعریف می کند بنابراین قدرت دریایی یعنی این که بتوان با بکارگیری استراتژی سیاسی و لجستیکی در محیط دریا در زمان صلح و جنگ منابع و منافع یک ملت را استحصال و نگهبانی کرد. دست یابی به قدرت دریایی منوط به نیروی دریایی مقتدر بر اساس راهبرد پیرامونی مشخص است و توسعه امری تک بعدی نیست بلکه به صورت ساختاری چند بعدی و مشتمل بر ارکان و عناصر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و زیست محیطی و بر پایه ی قابلیت ها و پتانسیل های طبیعی، زیستی و انسانی در محیط است.و لذا توسعه بایستی همه جانبه باشد لزوم توجه و عملکرد عامل انسان در این سیستم بسیار مهم است نگاه ژئواکونومیکی به واقع تعبیر الگوی ترکیبی جغرافیا، اقتصاد و مدیریت سیاسی است. و انسان به مثابه عنصر آگاه در آن نقش اصلی رادارد که بتواند بر اساس مواهب و پتانسیل های طبیعی و تولیدی خود رفاه و توسعه ی کمی و کیفی بیافریند. که در این میان داشتن یک نقشه ی راه رسیدن به نتایج را سهل الوصول می کند.

خاورمیانه ، سواحل مکران، ژئواکونومیک ، ژئواستراتژیک، نظامی