واکاوی تاریخی قنات از نگاه ساخت و نقش آن بر زندگی اجتماعی

تا دهۀ 1340 اکثر مناطق واقع در نواحی مرکزی ایران به وسیلۀ قنات (کاریز) آبیاری می¬شدند و هم¬اکنون نیز بسیاری از این قنات¬ها فعال است. از طرفی قنات و به¬طور کلی آب، نقش غیرقابل انکاری بر ابعاد مختلف زندگی داشته است. بنابراین پژوهش دربارۀ شناخت قنات و زمینه¬های مختلف آن ضرورت می¬یابد. یکی از این زمینه¬ها مهندسی قنات ( طراحی و اجرا) و دیگری تأثیر آن بر زندگی اجتماعی است. پرسش¬هایی برای تبیین دو زمینۀ یاد شدۀ فوق مطرح شده است:« چه نظراتی در باب پیدایش قنات وجود دارد؟»؛ « قنات چه انواعی دارد و روش ساخت آن از مرحلۀ گمانه¬زنی تا مدیریت هزینه، حفظ و نگهداری و توزیع آب چگونه بوده است؟»؛ « با توجه به گِره خوردن فرهنگ قنات با جامعۀ ایرانی از چه مناظری می¬توان تأثیر آن را بر زندگی بررسی نمود؟». برای پاسخ به این پرسش¬ها از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. به¬طوری¬که داده¬های موثق تاریخی در پژوهش ذکر شده و در راستای اهداف پژوهش مورد تحلیل قرار گرفته است. در نهایت این نوشتار با تبیین تاریخچۀ پیدایش قنات، روش طراحی و ساخت آن و تأثیرگذاری یا تأثیرپذیری قنات درحوزه¬های زیست¬محیطی، اجتماعی، الگوی اسکان، فرهنگ، مذهب و تکنولوژی، به اهداف خود دست خواهد یافت. این پژوهش به دو بخش تقسیم شده که بخش اول با نگاهی تاریخی، نحوۀ پیدایش و ساخت قنات را بررسی می¬نماید و در بخش دوم تأثیرپذیری و تأثیرگذاری قنات بر زندگی اجتماعی مورد بحث قرار می¬گیرد.

مهندسی قنات، نظریه¬های پیدایش قنات، ابزار و مصالح ساخت قنات، قنات و زندگی