هنر سیاه‌قلم روی نقره و راهکار‌های احیاء آن

چکیده سیاه‌قلم یک شیوه‌ی تزئینی و آلیاژی از ترکیب نقره، مس و سرب آمیخته با گوگرد می باشد که عموماً بر روی سطح فلزات نقره و طلای کنده‌کاری‌شده برای ایجاد سایه روشن کاربرد داشته است. هنرمندان فلزکار از دوران مصر باستان به بعد به تکنیک سیاه قلم اشتغال داشته‌اند و این هنر در دوران ساسانیان بخصوص بر روی سطح فلز نقره اجرا می‌شده¬ است. در عصر سلجوقیان به خاطر محدودیت استفاده از ظروف طلا و نقره، سیاه قلم بر روی نقره‌ی ترصیع شده بر ظروف مسی و برنجی و برنز اجرا می‌شده است و در واقع می‌توان اوج این هنر را دوره‌ی سلجوقی دانست. این هنر در گذشته به‌ویژه دوره‌ی قاجار توسط ارامنه‌ی تبریز و اصفهان در حکاکی روی نقره مورد ‌استفاده قرار می‌گرفته ‌است. با این حال امروزه هم‌چون گذشته رایج نبوده و رو به فراموشی نهاده ¬است. در پژوهش پیش‌رو با مطالعه‌ی موردی حکاکی روی نقره‌ی تبریز و با توجه به شواهد تاریخی و نمونه‌های باقی‌مانده سعی شده است هنر سیاه‌قلم و شیوه‌ی اجرای آن بر روی حکاکی نقره‌‌ی تبریز توضیح داده و آن را احیاء نمود. به بیان دیگر هدف اصلی این مقاله بیان ترکیبات مواد به‌کار‌رفته در این شیوه و بررسی تکنیکی آن است. برای این منظور ضمن اشاره به یافته‌های تاریخی و از طریق گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای و میدانی با رویکردی کاربردی به موضوع پرداخته شده و سعی در اصلاح ترکیبات و حذف سرب به عنوان یک عنصر مضر در آن شده ‌است.

واژگان کلیدی: سیاه‌قلم، حکاکی روی نقره، هنرهای فلزی، هنری فراموش شده