عملکرد منافقان در جامعۀ اسلا می و نحوۀ مواجهه با آنان با محوریت سورۀ برائت

در جامعه اسلامی و پس از استقرار نظام اسلامی، یکی از آفاتی که موجب کند شدن حرکت عمومی جامعه به سوی سعادت و تعالی می‌شود، بیماری نفاق و حضور منافقان در بین مؤمنان راستین است. این خطر، مورد توجه قرآن بوده و آیاتی ازآن به ارائۀ ملاک‌هایی برای شناخت منافقان در همۀ دوران‌ها و دستورالعمل‌های مقابله با آن‌ها اختصاص یافته است، و بخش قابل توجهی از این آیات در سوره برائت آمده است. این پژوهش با استناد به این سوره و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن برشمردن عملکرد منافقان، به روش‌های مواجهۀ خداوند متعال، پیامبر اکرم (ص) و مردم با منافقان پرداخته است. در این پژوهش، عمکرد منافقان در غالب موارد در فضایی ترسیم شده است که نظام اسلامی، نیاز به مجاهدت و خطرپذیری داشته است. براساس یافته‌های این پژوهش، در چنین شرایطی، منافقان با بهانه‌های مختلف از قبول این مسئولیت، شانه خالی می‌کردند و قبل از اعزام مسلمانان به جنگ، نزد پیامبر اکرم می‌آمدند و برای ترک جهاد اجازه می‌خواستند. همچنین پس از بازگشت مسلمین از میدان جهاد، سعی در راضی نگه‌داشتن مؤمنان از خود داشتند. اما خداوند متعال، با نزول آیاتی که به ظاهر، پیامبر را خطاب قرار داده ولی روی سخنش با مؤمنان است، دلسوزی برای منافقان را مردود دانسته است. در آیات دیگر نیز مؤمنان را از پذیرفتن عذر آنان بر‌حذر داشته است. نکته قابل تأمل دیگر آیات این است که گرچه خداوند متعال، دستور مبارزۀ مسلحانه با منافقان را صادر نکرده است، ولی به جهاد به معنای عام امر فرموده است.

قرآن، جهاد، نفاق، منافقان، سوره برائت