زندگی وآثار مکتوب فضل بن شاذان

تألیف و نشر کتاب در زمان قدیم با زمان حاضر، تفاوت‌های اساسی دارد. در این زمان که دوره‌ی سهولت ارتباطات و فهرست‌های زودیاب و تبادل اندیشه‌هاست، به آسانی می‌شود کتاب نوشت و به دست دیگران رساند و نشر و توزیع کرد. امّا در آن زمان- که چنین امکاناتی وجود نداشت1. تنها کسانی می‌نوشتند که در موضوع خود، سخنی تازه داشته باشند؛ و گرنه در فضای فرهنگی آن روزگار، مورد ملامت قرار می‌گرفتند که چرا به جای تدریس کتاب پیشین، دست به نگارش کتابی زده‌اند که تکرار مطالب آن‌ها باشد؛ لذا بسیاری از عالمان پیشین خود صاحب کتاب نبودند، بلکه به تدریس کتاب‌های دانشمندان پیش از خود می‌پرداختند.2. به عبارت دیگر، گاهی اوقات کتابی نوشته می‌شود بدون این که اندیشه ای همراه آن باشد. اما در موارد دیگر، ابتدا نویسنده اندیشه ای نو و تازه دارد که در پی آن به نگارش می‌پردازد. در حالت دوم نیز، البته آن کتاب، اندیشه ساز می‌شود. نکته مهم در خاستگاه و انگیزه‌ی نویسنده است که سبب می‌شد در حالت اول، کتاب در زمان حیات نویسنده‌اش بمیرد، ولی در حالت دوم،‌ کتاب بعد از مرگ نویسنده‌اش،‌ حتی سده‌های بعد باقی بماند، حتی در زمانی که- مانند آثار پیشینیان- اصل بسیاری از این آثار در گذر زمان و حوادث روزگار، از میان رفته باشد. به هر حال، در بررسی آثار جناب فضل بن شاذان باید به این نکات توجّه کرد که تا نگرشی درخور آن آثار و متناسب با آن فضای فرهنگی به آن داشته باشیم،‌ نه با دیدگاهی امروزی که معمولاً کمیّت‌گرایی بر آن غالب است. باری، در منابع پیشین، آثاری برای جناب فضل بن شاذان برشمرده‌اند که در این مقاله در کمال اختصار به آنها می‌پردازیم.

تاریخ نیشابور-مشایخ-.تالیفات-سرگذشت فضل شاذان