چالش هاي دين در دنياي مدرن و دفاع به ويژه جامعه شناسان از کارکردها اجتماعی دین، موجب شد تا جامعه شناسي دين در حوزه ي پژوهش هاي ديني شکل گیرد و پژوهشگران اين حوزه را بر آن دارد تا راه کارهايي براي عملياتي و اجرایی کردن دين ارائه نمايند و کارکردهای آن را در مناسبات و تعاملات اجتماعي نشان دهند. لذا، از این رهگذر براي دين ابعاد متعدّدي مطرح نموده و آن را به عنوان پديده اي چند بُعدي معرّفي کردند. نظریه ی گلاک و استارک از جمله مهم ترین نظریه های مطرح در حوزه ی مذکور می باشد. در این نظریه برای دین پنج بعد ذکر شده:1) اعتقادی 2) مناسکی 3) تجربی 4) فکری 5) پیامدی .تجربه ی دینی از عناصر مشترک همه ی ادیان و یکی از ابعاد مهم دین و در حکم جوهر آن می باشد. در تجربه ی دینی بر احساس که منبع ژرف دين است تأکيد مي‌گردد. در حقیقت، بعد تجربی دین شيوه اي براي احساس حضور خداوند در درون مي باشد.گلاک و استارک برای تجربه ی دینی چهار شاخص برشمردند:1) شناخت 2) توجّه 3) ايمان 4) ترس؛ و بیشتر،کارکردهای اجتماعی آن ها را مورد توجه قرار دادند. حافظ شيرازي به عنوان شاعرِ مسلمانِ عارف، صاحب تجربه هاي ديني است. شناخت حافظ شهودی و مبتنی بر شیوه ی عاشقانه است. عشق در تجربه ی حافظ پدیدآورنده ی پایدارترین نظام اجتماعی استوار بر مناسبات و تعاملات انسانی می باشد و توجّه یا نیایش، بیداری و تعادل در رفتار اجتماعی را در پی دارد. ایمان تعیین کننده ی نحوه ی عمل و معنابخش زندگی است و عدالت محوری و عمل گرایی، دو کارکرد عمده ی اجتماعی ایمان حافظ می‌باشند. ترس در تجربه دینی حافظ راهی ندارد و حافظ امید را به جای آن می نشاند؛ زیرا ترس مربوط به آینده می باشد، در حالی که حافظ اهل اغتنام فرصت و طالب زندگی در زمان حال است.
کلید واژگان :
استارک، امید، ایمان، تجربه‌ي ديني، توجّه، حافظ شيرازي، شناخت، گلاک.
