تحليل تاب آوري كالبدي در برابر زلزله مطالعه موردي؛ بافت فرسوده ي شهر مرزي زاهدان

شهر مرزی زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرق ایران و نزدیک مرز ایران و کشورهای افغانستان و پاکستان قرار دارد. با توجه به اینکه گسلی بنيادي به ‌طول 120 كيلومتر با امتداد شمالي- جنوبي از نزديكي شهر زاهدان عبور مي‌نمايد، این مهم، شهر را در معرض خطر زلزله قرار داده است. اینک در این مقاله، چگونگی و میزان تاب¬آوری محدوده‌ی بافت فرسوده‌ی شهر مرزی زاهدان در برابر زلزله با هشت معیار شامل؛ مصالح ساختمانی، قدمت ساختمان، تعداد طبقات، تراکم ساختمان، تراکم جمعیّت، دسترسی به فضای باز، کیفیت ابنیه و مساحت قطعات، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و به دو صورت اسنادي و پيمايشی انجام شده است. نتایج حاصل از تحلیل یافته¬ها، بیانگر آن است که میزان تاب¬آوری بافت فرسوده در برابر زلزله، نامناسب است. بطوری‌که با توجه به شاخص مصالح ساختمانی و اهمیّت آن در برابر زلزله، بالاترین ضریب امتیاز را این شاخص به خود اختصاص داده و برابر با 286/0 می¬باشد. اصولاً تجربه زلزله¬ها حاکی از آن است که نوع مصالح ساختمانی به کار رفته در سازه بیشتر از دیگر معیارها، میزان تاب¬آوری ساختمان در برابر زلزله را نشان¬ می¬دهد؛ چنانکه هر¬چه در¬ سازه¬ از مصالح بادوام-تر استفاده شده باشد، میزان تاب¬آوری آن در برابر زلزله افزایش می‌یابد. در اولویّت ¬دوم، کیفیت ¬ابنیه قرار¬دارد که امتیاز این معیار در این پژوهش معادل 228/0 بوده و بالاخره کمترین امتیاز را مساحت قطعات (023/0) به خود اختصاص داده است. در عین حال نتایج پژوهش بیانگر آن است که عدم توانایی مالی ساکنان برای بهسازی و نوسازی ابنیه، روند تخریبی بناهای موجود در ¬بافت ¬فرسوده را در¬ سال¬های اخیر تشدید¬ کرده، که با توجه به زلزله¬خیز بودن منطقه، می‌بایست به ارتقای شرایط کیفی سکونت در این محدوده اقدام گردد. از این رو توجه بیش از پیش به مفهوم تاب¬آوری کالبدی برای بالا بردن توان شهر در برابر خطر زلزله به ویژه در بخش‌های شمالی و جنوب شرق ناحیه بافت فرسوده ضروری می باشد.

تاب¬آوری کالبدی، زلزله، بافت فرسوده، شهر مرزی زاهدان