تصویر معراج پیامبر در آیینه شعر فارسی

معراج اسم ابزار عربی بر وزن مفعال به معنای نردبان و جمعش معراج و معاریج است. در فرهنگ دینی و ادبی ما، این واژه را با واقعه تاریخی سفر پیامبر اکرم(ص) به آسمان ها مرتبط می دانند. بنیاد این تفکر در قرآن مجید آیۀ اول سوره الاسراء است: «سبحان الذّی اسری بعبده لیله من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لندیه من ایتنا انه هو السمیع البصیر». بنابراین اعتقاد شب معراج شرحی از این حادثه است که در شعر و ادب فارسی (تعلیمی، غنایی و عرفانی) جایگاهی بس والا یافته است، به گونه ای که سبب تالیف معراج نامه های بسیاری شده است. «معراج نامه» رساله ای منظوم یا منثور است که به ماورای الطبیعه مربوط می شود و در آن شرح بالا رفتن انسان به طبقات آسمان می آید و از فضاهایی مانند بهشت، دوزخ و برزخ و کیفیت آن ها و نیز دیدار با فرشتگان و یا دیدار الهی سخن به میان می آید. در ایران، پیش و پس از ظهور اسلام، این نوع کتاب ها سابقه ایی طولانی دارد. برای نمونه «ارداویراف نامه» نوعی کتاب فقهی یا معراج نامه است که پیش از اسلام تالیف شده و شرح سفر معادی مردی ساده و خوش قلب است که به آسمان ها رفته و سرگذشت و حوادث بهشت و دوزخ را حکایت می کند. در این نوشتار به معرفی شاعرانی که دربارۀ معراج پیامبر اشعاری سروده اند، می پردازیم و معراج نامه های آنان را تحلیل و شرح می کنیم.

حضرت محمد (ص)، معراج، معراج نامه، شعرفارسی.