بررسی شگرد ترکیبی کنایه¬ی ایهامی در غزل¬های حافظ (دقیقه¬ای در رمزگشایی عوام¬فهم و خواص¬پسندی شعر حافظ)

يكي از ویژگی¬های ممتاز و قابلیّت¬های برجسته¬ی غزل¬های چندضلعی حافظ، عوام¬فهم و خواص¬پسند بودن آن¬ها است و این¬که از دیرزمانی است مورد پسند همه¬ی طبقات فکری واقع شده¬¬اند. در واقع، خواجه غزل-هایش را به¬گونه¬ای می¬سروده که همه¬ی اقشار بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. راز و رمز این همه¬فهم بودن در بیان و بلاغت خاص و منحصر به¬فرد شاعر نهفته است؛ یکی از آن رموز ویژه، بهره¬گیری خواجه از شگرد ترکیبی «کنایه¬ی ایهامی» است که از ادغام دو شگرد بلاغی، یکی از محدوده¬ی دانش بیان (کنایه) و دیگری از قلمرو دانش بدیع (ایهام) حاصل می¬شود. کنایه¬ی موجود در این شگرد به آن بعدی عامه¬¬فهم می¬دهد و در ادامه، به واسطه¬ی حضور صناعت ایهام و به تبع، خاصیّت دوبعدی بودن و قابلیّت تکثیر مفهوم و مضمون و بالطبع توالد و زایش نگاره¬هایی مستقل از یکدیگر سبب خواص¬پسند شدن آن می¬شود. این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه¬ای نوشته شده¬است، به معرّفی دوباره و بررسی شگرد آمیغی «کنایه¬ی ایهامی» و تأثیر آن بر ساختمان غزل¬های حافظ می¬پردازد. نتیجه¬ی جستار، نشان¬دهنده¬ی وفور و حضور این شگرد ترکیبی در بدنه¬ی تصویرهای شعر حافظ است و نیز این¬که خواجه توانسته با پیوند دو عنصر ادبی منفرد، از کنایه¬هایی معمولی و عامه¬فهم، تصویرهایی دوگانه و ایهامی بیافریند.

شگردهای منفرد، شگردهای ترکیبی، کنایه، ایهام، کنایه¬ی ایهامی