بازشناسی تطبیقی فرمی و محتوایی استحالۀ کهنالگوی سهگانه با تاکید بر نقشمایۀ درخت در فرش ایرانی

انگاره‌های ترسیمی بر زمینۀ آثار هنری در قالب نقش‌مایه‌های نمادین کهن از دوران پیش ازتاریخ تا امروز به صورت‌های تجریدی، انتزاعی و طبیعت¬گرا، با اهدافی همچون سحر و جادو، حرز، تزیینی، تمثیلی، تجربۀ زیست، روایی و ... ترسیم می‌شود. کهن‌الگوی سه‌گانه نیز یکی از این نقش‌مایه‌های اصیل و نمادین است که در هنر ایران در گذر زمان و دوره‌های حکومت، سیاست و دین، کالبد وجودی خویش را حفظ نموده و از دوره‌ای به دورۀ دیگر و همچنین با آمیزش اقوام انتقال یافته است. عناصر تشکیل‌دهندۀ سه‌تایی را گیاه(درخت یا گل)، انسان و حیوانات(چهارپایان و پرندگان) تشکیل می‌دهند. یک نقش در مرکز و دو نقش به صورت قرینه در طرفین نقش مرکزی قرارمی‌گیرند. نکتۀ قابل تامل، چگونگی سیر تکوین و استحالۀ سه‌گانۀ مقدس از فضای تقدس به فضای تزیین است که به انحای مختلف حفظ شده و هنوز در بستر هنر معاصر ایرانی جاری است. هدف این پژوهش دستیابی به چگونگی مراحل تحول فرمی و محتوایی سه‌گانه‌ها با محوریت عنصر متغیر درخت در زندگی انسانهاست پژوهش به این نتیجه می‌رسد که ردپای نماد و تقدس در ترسیم انگاره‌ها بر بستر آثار هنری مشهود است که علیرغم تزیینی قلمدادکردن آن، نوعی تعلق خاطر هنرمند و مخاطب در آن به چشم می‌خورد که همان حس زیبایی‌شناختی نهادینه در توتم بشر است. نکتۀ قابل توجه در این سه‌تایی‌ها، جنسیت آن‌هاست که برخی نقش مایۀ مرکزی را مونث و نقوش همگام را مذکر می‌دانند و برخی نیز نظری معکوس فوق را ارائه می‌دهند. پژوهش حاضر از نظر هدف بنیادی است که با رویکرد آیکونوگرافیک به توصیف و تحلیل 58 نمونه قاب منتخب از نگاره‌های ایرانی از دوران پروتو ایلامی تا دوران معاصر با تاکید بر کهن‌الگوی سه‌گانه بر بستر فرش ایرانی که تعداد39 مورد را به خود اختصاص داده‌اند، می‌پردازد تا بتوان سیر تکوین سه گانه‌ها را مشاهده و بررسی نماید. سوالات این پژوهش بدین قرار است: 1- دلیل کاربرد نقوش کهن الگوی سه گانه از گذشته تا به امروز در زندگی و هنر فرش ایران چیست؟ 2- چه تحولی از منظر محتوایی و فرمی با تاکید بر نقش درخت در آن رخ داده است؟ اهداف : 1-بررسی و تحلیل نقوش و کهن الگوی سه گانه در فرش ایرانی 2-تحلیل مفهوم کهن الگوی درخت در فرش ایرانی با تاکید بر سیر تاریخی آن در فرش ایرانی

فرش ایرانی، کهن‌الگوی سه تایی‌، درخت