تحلیل فضایی روند نابرابری‌های منطقه‌ای در ایران

هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل فضایی نابرابری‌های منطقه‌ای در ایران طی سال‌های 1390، 1395 و 1400 و نوع تحقیق، کاربردی و روش بررسی، توصیفی- تحلیلی است. گردآوری داده‌ها در این پژوهش به‌صورت کتابخانه‌ای انجام شده و جامعه آماری 31 استان کشور بر اساس آخرین تقسیمات اداری و سیاسی سال 1400 است. به منظور ارزیابی وضعیت توسعه‌یافتگی از 47 شاخص در سه بعد اصلی اقتصادی-زیربنایی، آموزشی-فرهنگی و بهداشتی- درمانی استفاده ‌شده، تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش به‌صورت کمّی و با استفاده از نرم‌افزارهای GIS، EXCEL و SPSS صورت گرفته است. در این تحقیق برای رتبه‌بندی استان‌ها از مدل تصمیم‌گیری چند شاخصه ویکور، برای وزن‌دهی به شاخص‌ها از روش آنتروپی شانون، برای خوشه‌بندی داده‌ها از روش K-Means-Cluster، برای ارزیابی تغییرات نابرابری‌های میان استانی از روش آماری CV، برای درون‌یابی توسعه‌یافتگی کشور از روش Kriging، برای ارزیابی همبستگی فضایی و نوع خوشه‌بندی توسعه‌یافتگی استان‌ها از روش Spatial Autocorrelation (Morans I) و برای ارتباط‌ یابی میان توسعه‌یافتگی به عنوان متغیر وابسته و جمعیت و مساحت به عنوان متغیرهای مستقل از روش رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی استفاده ‌شده است. نتایج پژوهش نشانگر این است که در سال 1390 ، تمرکز شدید فعالیت‌های اداری، سیاسی، اقتصادی و صنعتی در تهران موجب شده است تا واگرایی شدیدی بین استان تهران و سایر استان‌ها به وجود آید، این روند در سال‌های 1395 و 1400 با تبعیت از نظریه قطب رشد وارد مرحله دوم شده و میزان واگرایی کاهش‌یافته و بر میزان همگرایی میان استان‌ها افزوده‌شده است. مطابق نتایج همبستگی موران همچنان خوشه‌بندی کشور به‌صورت چند‌قطبی و همچنان نابرابری منطقه‌ای در کشور وجود دارد به‌طوری‌که استان‌های مرزی و بندرگاهی کشور با وجود پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های توسعه به عنوان کریدورهای مرزی، در وضعیت نامناسب‌تری نسبت به سایر استان‌ها قرار دارند.

نابرابری منطقه‌ای توسعه پایدار تعادل فضایی توسعه منطقه‌ای ایران