روشهاي بهينه نمودن تكنولوژي ساخت مدارس

در صنعت ساختمان، تكنولوژي عامل تعيين‌كننده روند و نحوه ارتباط بين فعاليتهايي است كه در يك فرآيند توليدي يا خدماتي، داده‌ها را به بازده نهايي تبديل مي‌نمايد. در اين روند مواد اوليه، مهارت‌هاي انساني، ابزارآلات و ماشين‌آلات، دانش‌فني و فرهنگ كار از اهميت ويژه‌اي برخوردار است ولي نمي‌توان تكنولوژي را تنها با يكي از عوامل فوق تعريف نمود بلكه بايد مجموعه‌اي از اين مسائل و ساير موارد مرتبط مورد برررسي قرارگيرند. در اين مقاله كه گزيده‌اي است از دستاوردهاي پروژه “ الگوسازي مدارس متوسطه و كار دانش” كه با همكاري سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس كشور توسط مركز تحقيقات انجام شده است، به منظور انجام مطالعة اقتصادي با هدف بهينه نمودن تكنولوژي ساخت، لازم است انواع متداول تكنولوژي صنعت ساختمان در مناطق شهري و روستايي كشور با توجه به پارامترهاي مؤثر در اقتصاد مورد بررسي قرار گيرد. مهمترين اين پارامترها را به شرح زير مي‌توان تعريف نمود: استحكام: در انتخاب تكنولوژي از نقطه‌نظر استحكام و پايايي، دو نكته حائز اهميت است: الف) استحكام در برابر نيروهاي وارده و سوانح طبيعي. ب) پايايي و دوام در برابر شرايط محيطي. الف) با توجه به اينكه مناطق مختلف كشور از نقطه‌نظر خطر بروز سوانح طبيعي نظير زلزله و سيل در شرايط يكساني قرار ندارند، لذا اهميت استحكام ساختمان در برابر اين نيروها در مناطق مختلف متفاوت است. بنابراين ميزان دخالت اين ويژگي در انتخاب تكنولوژي معين بستگي به مطالعه و بررسي شرايط محل از اين جنبه دارد. ب) شيوه‌هاي مختلف ساختماني با توجه به نوع مصالح مورد استفاده و ميزان در معرض بودن آنها در برابر شرايط محيطي، ويژگي‌هاي معيني از نظر عمر مفيد و دوام از خود بروز مي‌دهد. اما دامنه تغيير عمر مفيد براي سيستم‌هاي مختلف متفاوت است. سرعت اجرا: بهره‏برداري به موقع از پروژه‏هاي ساختماني علاوه بر جلوگيري از جريمه‏هاي ناشي از ديركرد، از نظر اقتصاد كلان كشور، بازگشت سرمايه در موعد مقرر مي‏تواند تأثير بسزا در بهره‏وري اقتصادي محسوب شود. حتي از ديدگاه اقتصاد خرد، سرعت اجرا و ساخت مراكز آموزشي در مناطق مورد نياز، باعث كاهش هزينه‏هاي حمل‏ونقل و صرفه‏جويي در اتلاف زمان رفت‏وآمد و… مي‏شود. كاربرد بهينه مصالح : مصالح ساختماني مورد مصرف، همواره در معرض شرايط و عوامل محيطي ويژه قرار دارند كه در برخي مواقع مخرب نيز هست. لذا بايد به‌گونه‌اي انتخاب شوند كه از نظر تنظيم شرايط محيطي، نظير انتقال حرارت مناسب و صدابندي، رطوبت و نيز از نظر مقاومت در برابر نيروهاي وارده پاسخگو باشد و بتواند آسيب‌ديدگي‌ها و فرسايش را هر چه بيشتر به تعويق اندازد. همچنين لازم است تا در خدمت تكنولوژي موردنظر و با درنظرگرفتن مقتضيات محلي و ملي و نيز سازگار با شرايط مختلف محيطي باشد. زيرا در صورت انتخاب ناآگاهانه آنها، امكان افزايش هزينه‌هاي ساختماني و كاهش سرعت اجرا و درنتيجه بازدهي كم سرمايه وجود خواهد داشت. علاوه بر شناخت عمومي از ويژگي‌هاي هر يك از مصالح ساختماني اصلي بنا، بايستي به ضوابط كاربردي مربوط به آنها از نقطه نظرهاي زير توجه شود: ]1[ 1- تطابق با شرايط اقليمي مختلف. 2- تاثير بر محيط زيست. 3- تكنولوژي و امكانات مناسب ساخت و ساز و اجرا. 4- موقعيت مكاني در ساختمان و عملكرد بنا. كيفيت مصالح ساختماني نيز نقش تعيين‌كننده‌اي در دوام، عمر، ايمني، استحكام، آسايش ساكنان، هزينه و زيبايي ساختمان دارد. از آنجا كه ايمني و استحكام ساختمان با حفظ جان انسانها در ارتباط است، توجه جدي به موضوع كيفيت مصالح ساختماني جنبه حياتي دارد. از سوي ديگر، افزايش دوام مصالح و در نتيجه افزايش عمر مفيد و دوام ساختمان از هدر رفتن سرمايه‌هاي ملي جلوگيري مي‌كند.]2[ نيروي انساني: منظور از نيروي انساني، استادكاران، كارگران ماهر، نيمه‌ماهر و ساده‌اي است كه مستقيماً اجراي فيزيكي بخشهاي مختلف ساختمان را بعهده مي‌گيرند.كيفيت معين كاري و روشهاي ساختماني، تاثير زيادي برروي تعداد و درجه مهارت نيروي انساني مورد نياز داشته و در نتيجه برروي هزينه‌هاي كارگري پروژه تاثير عميقي مي‌گذارد. ابزارآلات و تجهيزات: منظور از ابزارآلات، كليه دستگاهها و ماشين‌هاي ثابت و متحرك مي‌باشد كه در كارگاه براي انجام عمليات مرحله ساخت مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اطلاعات مربوط به ساخت تجهيزات و لوازم جديد ساختماني، مهندس را قادر مي‌سازد كه روشهاي طراحي خود را براساس كاربرد لوازم جديد ساختماني كه احتمالاً اقتصادي‌تر خواهند بود استوار سازد. هزينه‏هاي اقتصادي: محدوديت منابع مالي و تأمين اعتبار پروژه‏هاي عمراني عاملي براي درجه‏بندي و اولويت در واگذاري بودجه به آنهاست. بعنوان مثال اجراي يك طرح ايده‏ال با هزينة زياد در صورت عدم امكان تأمين اعتبار مورد نياز منتفي است. مسائل زيست‏محيطي: امروزه مشخص شده است كه پيشرفت تكنولوژي و صنعت در راستاي فعاليتهاي توسعه پايدار امري ضروري است. در صنعت ساختمان، تخريب بناهاي قبلي و ورود زباله‏هاي ساختماني كه امكان بازيافت آنها براحتي مقدور نيست تهديدي جدي براي محيط زيست محسوب مي‏شود. حتي استفاده از برخي مصالح ساختماني (مانند آزبست) مي‏تواند براي موجود زنده يا محيط اطراف او خطراتي را در پي داشته باشد. اين مسئله نيز بصورت غيرمستقيم بر اقتصاد مؤثر خواهد بود. كارآيي : رفتار هر يك از عناصر ساختماني، متناسب با سطح توقع و انتظار آنها، بيانگر كارآيي آن اجزا و عناصر مي‌باشد. دقت و فرهنگ اجرا: ميزان دقت در اجرا، شامل دقت متداول و مورد نياز اجرايي و عوامل مؤثر در آن است. اجراي متناسب با سطح مهارتهاي موجود در محل، مي‌تواند تشويقي براي گرايش به افزايش سطح مهارتها محسوب گردد. دقت اجرا، علاوه بر آنكه تابع شيوه اجرا، نوع و مشخصات مصالح و فرآورده‌هاي مورد استفاده، مهارت نيروي انساني و كاربرد ابزار و ماشين‌آلات است، تحت تاثير فرهنگ كار، شدت كنترل و نظارت ساختماني نيز هست. ميزان حساسيت دستگاه نظارت به دقت اجرا نيز تابع درجه اهميت ساختمان و شرايط اقتصادي و فني و محلي است.

تكنولوژي ساخت ـ سيستم ساختماني ـ صنعت ساختمان ـ روشهاي دستي ـ روشهاي نيمه‌صنعتي و صنعتي ـ نيروي انساني- مدارس-