جيرفت مركز حوزة فرهنگي جازموريان در جنوب شرقي ايران واقع است. حوزة فرهنگي جازموريان از ديدگاه پژوهش‌هاي باستان‌شناسي و تاريخي در اطلس جغرافياي فرهنگي ايران نقش مهمّي داشته و از جايگاه ويژه‌يي برخوردار است. حوزة فرهنگي جازموريان، تلاقي‌گاه سه استان كرمان، بلوچستان و هرمزگان است كه از شمال به كوه‌هاي بارز، از جنوب به كوه‌هاي بشاگرد و از غرب به كوه‌هاي بافت "لاله‌زار" و از شرق به كوه‌هاي مكران محدود است. هليل‌‌رود در غرب و رود بمپور در شرق همراه با رودهاي فصلي كه همگي به هامون جازموريان سرازير‌ند آن را سيراب مي‌كنند. اين رودها و جغرافياي ويژه با بخش‌هاي ميان‌كوهي و دشت، منابع غني فلزّي و خاكي، شرايط مناسبي براي پديد آمدن زيست جانوري و انساني داشته است. چنانچه به دست آمدن سنگواره‌هاي جانوري عظيم‌الجثّه در منطقة زه‌كلوت جازموريان از دوران سوّم زمين‌شناسي و آثار پراكنده از دوران پارينه‌سنگي و دوران نوسنگي مربوط به هزارة پنجم پيش از ميلاد و دوران شهرنشيني هزارة سوّم ـ دوّم پيش از ميلاد و در دوران مفرغ و آهن و دوران تاريخي و اسلامي اين نكته را تأكيد مي‌كند كه در طول تاريخ يكي از مراكز مهم زيست‌محيطي ايران و جهان به شمار مي‌آمده است. اين منطقه به سان يك گذرگاه و راهروي طبيعي بين هند، ميان‌رودان (بين‌النهرين) و از جنوب با دريا در ارتباط بوده است. فرهنگ‌هاي اين كانون مهمّ تمدّني همپايۀ فرهنگ‌هاي شوشان خوزستان، ميان‌رودان (بين‌النهرين)، هاراپا و موهنجداروي هند و تمدّن‌هاي آسياي ميانه است كه همساني و شباهت موادّ فرهنگي آن‌ها بسيار است. شكوفايي تمدّن اين منطقه در آغاز شهرنشيني و تشكيل شهر ـ دولت‌ها در هزارة سوّم ـ دوّم پيش از ميلاد است. در اين دوره مسألة فرهنگ جغرافيايي فراايلامي در اين منطقه و جنوب شرق ايران مطرح است. يكي از مسايل ناشناخته در طول پنجاه سال گذشته در منطقة كليدي جنوب مركزي، بررسي و پي‌جويي در مورد شناسايي محلّ دقيق جغرافيايي ايالات همسايه انشان و آراتا به عنوان دو كانون مهمّ تمدّني جنوب مركزي ايران در آغاز شهرنشيني بود كه عدم اطمينان در مورد موقع دقيق جغرافيايي ايالات مذكور موجب بحث‌هاي فراواني ميان آن دسته از محقّقان و دانشمنداني گرديد كه هر يك از آن‌ها منطقه‌اي را در درون مرزهاي كنوني كشور ايران به عنوان محلّ دقيق اين دو سرزمين پيشنهاد كرده بودند. امّا در نهايت مدارك به دست آمده از حفريّات مليان نشان داد كه اين محوّطة باستاني در واقع همان شهر باستاني انشان يا انزان، يكي از ايالات مهمّ ايلام در دوران‌هاي اوّليّة تاريخي بوده است. تا پيش از مطالعات باستان‌شناختي و بررسي‌هاي هيأت حفّاران تل مليان نيز، جان‌هانسمن تنها فردي بود كه محوّطة مذكور را با انشان يكي دانسته بود. كشف انشان در فارس و نتايج حاصله از فعاليّت‌هاي باستان‌شناسي در طيّ چهل سال اخير در استان كرمان امروزه اين توانايي را به ما مي‌دهد تا با مطالعه در بارة منابع موجود كوشش ديگري را به اميد يافتن موقع دقيق جغرافيايي ايالت آراتا به كار بريم. از اين رو، حفريّات و بررسي‌هاي باستان‌شناسي بايد در شهداد ادامه يابد تا آراتا كه اينك از صورت افسانه بيرون آمده است، محلّ دقيق خود را آشكار سازد. نام ايالت مهمّ ايلامي انشان و ايالت آراتا براي نخستين‌بار در متون سومري برده شده است، متوني كه دانشمندان فكر مي‌كنند متعلّق به دوران دوّم سلسله‌هاي قديم بين‌النهرين (نيمة اوّل هزارة سوم پيش از ميلاد) هستند. از آن زمان به بعد نام انشان بارها به عنوان يكي از مراكز اصلي پادشاهي ايلام در متون جديدتر ذكر شد؛ در حالي كه آراتا را ما تنها در متون سومري به عنوان منطقة ثروتمندي مي‌شناسيم كه فرمانروايان دوران سلسله‌هاي قديم سرزمين سومر به آن به عنوان منبعي براي فراهم ساختن اشياء گرانبها چشم دوخته بودند.
کلید واژگان :آراتا ـ جيرفت ـ تمدّن ـ جنوب شرقي
ارزش ریالی : 300000 ریال
با پرداخت الکترونیک