نقش موقوفات در شکل گیری فضاهای شهری (نمونه موردی کلانشهر مشهد)

اهمیت و نقش عوامل مختلف در تاریخ شهرنشینی، سبب شکل گیری فضاهای شهری گوناگون و مختلفی گردیده است. در بین این عوامل، تأثیر جهان بینی و ارزش های دینی و مذهبی بر ساخت و ایجاد فضاهای شهری به خصوص در شهرهای مذهبی بسیار تعیین کننده و مهم است. وقف یکی از ارزش هایی است که تحت تأثیر جهان بینی دینی اسلام علاوه بر کارکردهای فراوان اجتماعی و اقتصادی، از نظر کالبدی نیز نقش مؤثری در توسعه و ساخت فضایی شهرهای ایران داشته است. کلانشهر مشهد به عنوان دومین کلانشهر معنوی ایران و مرکز استانی که دارای بیشترین موقوفات در سطح کشور است، یکی از شهرهایی است که بیش از سایر شهرها از وقف تأثیر پذیرفته و دارای موقوفات بسیاری است که همواره بر فضاهای کالبدی آن تأثیر گذارده است. لذا مقاله حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی سعی دارد تا نقش موقوفات را در ساخت فضایی و کالبدی شهر مشهد (از نظر شکل گیری فضاهای عمومی شهری) مورد بررسی قرار دهد. نتایج بیانگر آن است که موقوفات به دلیل ویژگی های خاص خود، در ساختار فضایی و کالبدی، خدمات شهری و حیات و زندگی مدنی شهر مشهد، تأثیرگذاری مثبت و در تأمبن فضاهای عمومی شهری، نقش بسزایی داشته اشت. بنابراین بهره مندی از وقف و مجموعه های وقفی در پویایی و جذابیت فضاهای شهری یکی از ضرورت های توسعه کشور است که باید مدنظر قرار گیرد.

وقف، فضاهای عمومی، کلانشهر مشهد