بررسی معناشناختی واژه کفر در دیوان حافظ

کفر از اصطلاحات و مضامین قرآنی است که در طول تاریخ و در حوزه های مختلف اسلامی از نظر مفهوم و مصداق تغییراتی داشته و معانی گوناگونی یافته است. خواجه حافظ نیز که حافظ قرآن است، در اشعارش از نكات قرآني استفاده‌كرده است و شعرش مستفاد از قرآن مي‌باشد. عارفان آنچنان كه شيوة معهودشان است غير از آنكه براي واژگان ديني معاني مجازي گوناگوني قايلند در توسعه معاني آنها نيز يد طولایي دارند به گونه اي كه گاه گوي سبقت را از باطنيان مي ربايند و از اين زمره اند معاني وسيعي كه براي اصطلاحات قرآني «ايمان»، «كفر» «اسلام»، «قرآن»، «صبر»، «شكر» و... ارائه نموده اند و از اين ميان دامنة تعريف كلمة «كفر» و «كافر» بسيار فراخ و گسترده است؛ اين توسعه معنا و مفهوم گاه به حدي است كه هرچه را مانع رسيدن به حق شود، از جنس كفر مي‏دانند. در این مقاله سعی شده است عقاید و نظریات خواجه حافظ در مورد مسئلة کفر، که واژه ای قرآنی است، استخراج و ارائه شود. با بررسی در دیوان حافظ در حوزه معناشناسی مشخص گردید از دیدگاه وی کفر در معنای عام و اولیه شرک، بت پرستی و کفران نعمت به کار رفته است ولی با توجه به جهان بینی خاص وی در معنی ثانویه، رنجیدن، بخل و امساک، تکیه بر تقوا و دانش، خزینه داری میراث خوارگان، خامی، خودبینی و خودرایی، ریا و سالوس هم ردیف کفر قرار می گیرد.

کفر، کافر، حافظ، ایمان، معناشناسی، روایات و قرآن