سنجش و ارزیابی فرایند پایداری در روستاهای گردشگرپذیر، مطالعه موردی: شهرستان عجب شیر- محور توریستی قلعه چایی

امروزه نقش صنعت گردشگری در توسعه¬¬ی روستاها و ازجمله توسعه¬ی پایدار روستاهای گردشگرپذیر به‌عنوان یک چارچوب و روش اصلی برای نشان دادن میزان پایداری در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی توسعه محسوب می¬شود. از طرفی بایستی توجه نمود که فرآیند سنجش میزان پایداری توسعه مستلزم شناسایی و انتخاب متغیرها و مدل¬هایی است که هم به‌خوبی شرایط منطقه را نمایش داده بتوانند موقعیت قرارگیری روستا را در مراحل مختلف توسعه را نشان دهند. محور توریستی قلعه چایی در شهرستان عجب¬شیر با دارا بودن نه روستا دارای جاذبه‌های متعدد طبیعی و انسانی است که در چند سال اخیر گردشگران زیادی را جذب نموده است. ورود حجم زیاد گردشگران به این منطقه تأثیرات مثبت و منفی را در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست¬محیطی متوجه این روستاها نموده است که نیازمند بررسی است؛ بنابراین پژوهش باهدف سنجش و ارزیابی پایداری در روستاهای محور قلعه¬ چایی و همچنین نمایش موقعیت این روستاها در قالب مراحل مختلف مدل چرخه حیات گردشگری و به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است؛ بنابراین پژوهش حاضر از نوع کاربردی و شیوه انجام آن از پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را ساکنان نه روستای واقع در محور قلعه¬ چایی و همچنین گردشگران واردشده به این منطقه در طول تابستان سال 1393 تشکیل داده است. برای جمع¬آوری داده¬ها با استفاده از فرمول کوکران 350 نفر به‌عنوان حجم نمونه از جامعه محلی و 350 نفر نیز از بین گردشگران به روش تصادفی ساده انتخاب و در بین¬ آن‌ها پرسشنامه توزیع‌شده است. از دید کارشناسان و اساتید دانشگاهی، روایی محتوایی پرسشنامه برای جامعه محلی و گردشگران، سطح بسیار خوب و پایایی کمی پرسشنامه نیز با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ 93/0 برای جامعه محاسبه و 91/0 برای گردشگران محاسبه‌شده است. پس از جمع¬آوری داده¬های، با استفاده از مدل بارومتر پایداری، مدل چرخه حیات گردشگری باتلر و آزمون کندال تجزیه‌وتحلیل شده¬اند. نتایج حاصل از پیاده¬سازی مدل¬ بارومتر نشان می¬دهد که ¬ تمامی روستاها در سطح پایداری متوسط و پایداری بالقوه قرار دارند؛ همچنین نتایج حاصل از به‌کارگیری مدل چرخه¬ی حیات گردشگری نشان می¬دهد که روستاهای قوزولجه با 550/0 و ینگجه با 523/0 در مرحله توسعه و بقیه روستاها در مرحله درگیری قرار دارند. همچنین بر اساس حاصل از آزمون کندال بین سطوح مختلف پایداری و موقعیت قرارگیری این روستاها همبستگی مثبت و معنی¬دار وجود داشته که این همبستگی بیشتر در بعد پایداری اقتصادی و مرحله درگیری است؛ بنابراین در راستای استفاده از ظرفیت¬های گردشگری برای دست¬یابی به توسعه¬ی پایدار روستاها بایستی اقداماتی در جهت تأمین امکانات و زیرساخت¬های موردنیاز برای جذب حداکثری گردشگران صورت گیرد.

گردشگری، گردشگری روستایی، سنجش و ارزیابی، پایداری، بارومتر، چرخه حیات، قلعه چایی